Yıllık ücretli izin, bir tam yıl aynı işverene bağlı çalışmanın karşılığında elde edilen bir hak. Yıllık ücretli izin süresi de işçinin kıdemi arttıkça artıyor. Aynı işverene bağlı olarak bir yıldan beş yıla kadar çalışan işçilere 14 günden, beş yıl ve daha fazla, 15 yıldan az çalışanlara 20 günden, on beş yılda fazla çalışanlara ise 26 günden az yıllık ücretli izin verilemiyor. Bunun dışında 18 ve daha küçük yaştaki işçiler ile 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere kıdemlerine bakılmaksızın en az 20 gün yıllık ücretli izin verilmek zorunda.

Bazı işçilerin yıllık izinlerini kullanmaktan imtina ettiklerini ve yıllık izinleri karşılığındaki ücretlerini işverenden talep ettiklerini görüyoruz. Yıllık ücretli izin hakkı, Anayasa’daki dinlenme hakkının karşılığı olarak düzenlenmiş durumda. Amacı işçinin işten bir süre uzak kalmasının sağlanması.
Yıllık ücretli izin doğrudan paraya çevrilebilen bir hak değil. Yani işçiler kullanmadıkları yıllık ücretli iznin parasını işverenden talep edemezler. Ancak iş sözleşmesinin sona ermesi halinde işçiye hak edip kullanmadığı yıllık izinlerin parası en son alınan ücret üzerinden hesaplanarak ödenir.

Yol izni eklenebilir
Yıllık ücretli izne çıkacak işçinin bir de yol izin hakkı var. İşverenin vereceği yol izni ücretsiz bir izin. İşçi bu izin karşılığında işine döndüğünde telafi çalışması yapmak zorunda değil. Yıllık ücretli iznini işyerinin bulunduğu il dışında geçirecek işçiler işverenden yol izni istediklerinde işveren bu izni vermek zorunda. İşçinin de bu durumu belgelendirmesi gerekiyor. Uçak bileti, otobüs bileti, kendi arabası ile şehir dışına çıkacaksa başka bir ilden o tarihlerde alışveriş yaptığını gösterir fiş veya faturalar, otel rezervasyonu ve faturası bu durumu belgelemek için yeterli.

Avans da alabilirsiniz
Yıllık izne çıkacak işçilerin izin öncesi işverenden avans alma hakkı da var. İşveren, izne çıkacak işçiye, izne çıkmadan önce yıllık izin dönemine dair ücretini ödemelidir. Örneğin
20 gün yıllık izne çıkacak işçiye 20 günlük ücreti peşin olarak ödenmek zorundadır. Ayrıca eğer işçi ayın 1’inde maaş ödemesi yapılan bir işyerinde çalışıyorsa ve yıllık ücretli izin hakkını da ayın 20’sinde kullanacaksa o ayki ücretinin 20 günlük kısmı da işçiye avans olarak ödenir.

10 günden az kullandırılamaz
Yıllık izin konusunda uygulamada en çok rastlanan husus yıllık iznin bölünerek kullandırılması. Yıllık izin hakkının temelinde işçinin işyerinden uzaklaşarak dinlenmesi olduğunu ifade etmiştik. İşverenlerin yıllık izni bölerek vermesi hatta yıl içinde işçinin kullandığı bazı izinlere karşılık olarak değerlendirmesi dinlenme hakkının gasp edilmesi anlamına geliyor. Yıllık ücretli izin yönetmeliğine göre işçi istemedikçe işveren işçinin yıllık iznini bölemez. Yani 14 gün yıllık izni olan bir işçi isterse 14 gün kesintisiz izin kullanabilir. İşçi ve işveren anlaşırsa
yıllık iznin bir bölümü
10 günden az olmamak üzere en çok üç parça halinde kullandırılabilir.
Örneğin işçinin ve işverenin rızası ile işçi 14 günlük yıllık iznini 10 gün,
2 gün ve 2 gün olmak üzere üç parça halinde kullanabilir. Bunun dışında yıllık izin süresinin bir bölümünün
10 günden daha az bir şekilde kullandırılması, ya da işçinin rızası olmadan parçalar halinde kullandırılması kanuna aykırıdır. Kanuna aykırı bir şekilde parçalara ayrılarak kullandırılan izinlerin, işyerine gelen müfettişlerce tespit edilmesi durumunda işverenlere ek yük biner.
Yıllık izin yönetmeliğinde toplu izin uygulamasına da yer verilmiştir. Buna göre, işveren işçilerin tümünü nisan ayı başı ile ekim ayı sonu arasındaki sürede yıllık izne çıkartabilir. Bu durumda işverenlerin, işçilerin tamamının yıllık izin sürelerini ve yıllık izin kullanımına ilişkin belgelerini düzenlemeleri ve önceden ilan etmeleri gerekir.

Tarihi patron belirler
Yıllık iznin ne zaman kullanılacağını işverenler belirler. Uygulamada bazı tarihlerde işlerin yoğunluğunu bahane ederek izin vermek istemeyen işverenler yine işin yoğun olmadığı dönemlerde izin kullanılması konusunda ısrarcı olabiliyorlar.
İşveren, yıllık izin kurulu bulunan işyerlerinde bu kurulun kararı ile kurul olmayan işyerlerinde ise doğrudan kendi kararı ile işyerinde yıllık izin kullanılabilecek dönemleri belirleyebilir ve bazı görevlerdeki kişilerin aynı anda yıllık izne çıkmaması gerektiğine karar verebilir. Örneğin bir banka müdürü kendisinin izinli olduğu dönemde bütün müdür yardımcılarının izine çıkmamasını isteyebilir. Cem Kılıç Milliyet