İstanbul’dan okurumuz Tarkan Canbulat soruyor: “Bünyamin bey, sigortalı olarak çalışıyorum ama patronum maaşımı SGK’ya asgari ücret üzerinden bildiriyor. Bunun bana bir zararı oluyor mu? Ne tavsiye edersiniz?”

Ülkemiz sosyal güvenlik sistemi açısından çalışanların sigortalı bildirilmelerinde en önemli hususlardan birini ücretlerin SGK’ya bildirilmesi oluşturuyor.

Ne yazık ki ülkemizde çalışanların yüzde doksanı asgari ücret üzerinden sigortalı bildirilmekte.

Bu ise hem SGK’nın prim kaybına uğraması hem de çalışanların gelecekte alacakları emekli maaşlarının etkilenmesi demek…

Ülkemizde sigorta primleri nasıl hesaplanıyor, ücretlerin nasıl SGK’ya bildirilmesi gerekiyor, çok daha önemlisi SGK’ya bildirilen ücret emekli maaşlarına nasıl etki ediyor?

Bu soruların cevaplarını ayrıntılı olarak verelim.

Ücret Üzerinden Sigorta Primi Kesilir

Ülkemiz sosyal güvenlik hukukuna dair her türlü temel düzenleme 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yapılmaktadır.

Buna göre çalışanların hangi ücret üzerinden, hangi kriterlere göre ve nasıl sigortalı bildirilecekleri de anılan bu kanunda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Sosyal güvenlikte kişilerin hangi ücret üzerinden SGK’ya bildirilecekleri, teknik tabiri ile sigorta primine esas kazanç, özel bir önem arz eder.

Sigorta primine esas kazançlar genel kural olarak çalışana sağlanan her türlü parasal menfaati kapsar. Ücret, maaş, ikramiye, prim, sosyal yardım, komisyon, zam, tazminat gibi hangi ad altında yapılmış olursa olsun işçiye sağlanan menfaat sigorta primine tabidir.

Şu kadar ki, Kanun belirli istisnaları sigorta primine dâhil etmemiştir. Çok az istisna dışındaki tüm ücretler ve ücret niteliğindeki ödemeler ise üzerinden sigorta primi kesilecek tutarlar olarak tanımlanmıştır.

Tavan ve Taban Ücret Var

Sosyal güvenlik sistemimiz ayrıca üzerinden sigorta primi kesilecek ücretler için bir alt sınır ve bir üst sınır tanımlamıştır.

Buna göre üzerinden sigorta primi kesilecek olan ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır.

Daha açık bir ifade ile günlük asgari ücret üzerinden sigorta primi kesilecek taban ücrettir.

Kişi bunun altında bir ücret alıyor yahut da ücretsiz çalışıyor ise bile SGK’ya aylık prim ve hizmet belgelerinde asgari ücreti ifade eden alt sınır üzerinden bildirilir.

Günlük kazançları üst sınırdan fazla olan sigortalıların SGK’ya bildirimleri ise üst sınır (tavan ücret) üzerinden hesaplanacaktır.

Dengeli bir Sosyal Sigortalar Rejimi

Sosyal güvenlikte alt ve üst sınır ücret uygulaması (teknik tabiri ile Sigorta Primine Esas Kazanç’a sınır belirlenmesi) dengeli bir sosyal politika rejimi kurmaya yöneliktir.

Alt sınır uygulanmasının temel nedeni sigortalıların gelecekte belirli bir tutardan daha düşük emekli aylığı almalarının önlenmesidir. Ücretsiz veya düşük ücretle çalışan kişinin asgari ücret üzerinden hesaplanan emekli maaşı altındaki bir gelire mahkûm olmaması amaçlanmaktadır.

Zira kişiye gelecekte bağlanacak emekli maaşı ücreti üzerinden kesilen emeklilik primine göre belirlenir.

Üst sınır uygulanmasının temel nedeni ise gelecekte çok yüksek emekli maaşı çıkmamasıdır.

Belirli bir sınırın üzerindeki yükseklikte emekli maaşları sosyal güvenlik sistemlerinin aktüeryal dengisini bozucu etki yapmaktadır.

Sigorta Primini Kim Öder?

Kişilerin ücretleri (sigorta primine esas kazançları) üzerinden kesilen primlerin işçi ve işveren payları vardır.

Her iki pay da işveren tarafından ödenmektedir. İşçinin brüt ücretinden kesilen tutarın işverence SGK’ya yatırılması zorunludur.

Sigortalının kazancı alt sınırın altında ise bu kazanç ile alt sınır arasındaki farka ait sigorta primleri ile ücretsiz çalışan sigortalılara ait sigorta primlerinin tümünü işveren öder.

Eğer kişinin aynı sigortalılık haline tâbi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle SGK’ya ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa, aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenebilmektedir.

Ücretiniz SGK’ya Eksik Bildirilmesin

Gelecekte iyi emekli maaşı alabilmenin temel formülü çalışanların aldıkları tüm ücretlerin SGK’ya bildirilmesidir.

SGK’ya ne kadar ücret üzerinden bildiriliyor iseniz gelecekte o kadar ücret üzerinden emekli maaşı alacaksınız demektir.

Başka bir ifade ile, sosyal güvenlikte ne kadar ekmek o kadar köfte prensibi vardır. Düşük prim yatırılan düşük emekli maaşı yüksek prim yatırılan yüksek emekli maaşı alır…

Bu nedenle tüm okurlarımıza SGK’ya gerçek ücretleri üzerinden bildirilip bildirilmediklerini takip etmelerini tavsiye ederiz.

Ne kadar ücret üzerinden SGK’ya bildirildiğiniz E-devlet sistemi üzerinden SGK menülerinden görebilir ve aylık olarak takip edebilirsiniz. E-devlette gördüğünüz tutar brüt ücretinizdir, elinize geçen net ücretin yaklaşık %20-25 fazlasını göstermelidir.

Eğer ücretiniz eksik bildiriliyor ise bu kez ALO 170 hattını ücretsiz arayarak SGK’ya şikayet edebilirsiniz. Konu SGK’nın tam yetkili denetim elemanları olan SGK müfettişleri/denetmenleri tarafından incelenecektir.

Bünyamin Esen - memurhaber