Bursa’dan okurumuz Salih T. soruyor: “Bünyamin bey, 2000 yılında bir şirketimiz vardı. 2003 yılında battı. O tarihten bu yana da çalışmıyorum, emekli maaşımla yaşıyorum. SGK geçen ay bana bir yazı gönderdi, 2003 yılında prim borcumuz varmış, onu ödememizi istiyorlar. Yüz milyar küsur lira, çoğu faizmiş, benim bunu ödeyecek imkânım yok. Bu normal mi? Ne yapmalıyım? Yıllar sonra borç mu çıkar, böyle devlet olur mu? Belgeleri ekte gönderiyorum. Ne tavsiye edersiniz?”

Sayın okurumuz, on bir yıl önceki prim borcunun bu kadar zaman sonra sizden istenilmesi tabii ki normal değil.

Devletimizin, prim borcunuzu önceden size bildirmesi ve eğer bir borç varsa üzerine faiz yüklenerek katlanmadan sizden tahsil edebilmesi gerekirdi. Sizin ödememeniz halinde zamanında gerekli tahsil yöntemlerini kullanması makul olandı.

Haklı olarak isyan ediyorsunuz.

Ancak ne yazık ki Sosyal Güvenlik Kurumu alacaklarının tahsili konusunda pek başarılı sayılmıyor. Sizin gibi pek çok vatandaş uzun yıllar sonra SGK borçları ile karşılaşabiliyor, eline gelen ödeme emirleri ile şok oluyor.

Peki, bu kadar zaman önceki prim borcunuz için bir hakkınız var mı, neler yapabilirsiniz? Tüm okurlarımızı aydınlatacak şekilde ayrıntılı olarak açıklayalım.

Sosyal Güvenlik Sisteminde Primler

Ülkemizin sosyal güvenlik sistemimi primli sistemde çalışmaktadır.

İngilizce’de “pay-as-you-go” dedikleri primli sistemler, toplanan sigorta primleri üzerinden yapılan sigorta yardımları ile sistemin idame ettirildiği sosyal sigortacılık modelidir.

Primli sistemlerde temel gelir kaynağı primler olduğu için primlerin tahakkuku ve tahsili özel bir önem arz eder.

Prim borçları dâhil olmak üzere her türlü düzenleme 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yapılmıştır.

Prim borçları, 2008 yılındaki reform öncesinde ise 506 sayılı Kanun kapsamında düzenlenmiş bulunuyordu.

Prim Borçları Nasıl Oluşur?

Prim borçları işverenlerin her ay verdiği aylık prim ve hizmet belgeleri vasıtası ile olmaktadır.

2004 öncesi yıllarda dört aylık dönem bordroları geçerli iken, 2004 sonrasında bildirgeler aylık düzene geçmiştir.

Beyan esasının geçerli olduğu sosyal güvenlik sisteminde aylık prim ve hizmet belgelerinde çalışanın her ay ne kadar gün çalıştığı, ne kadar ücret aldığı SGK’ya bildirilir.

Her aya ait hizmetlerin bir sonraki ayın 23’ünü kadar SGK’ya bildirilmesi zorunludur.

SGK ise bu bildirimler üzerinden gerekli prim oranını uygulayarak ödenecek prim tutarını belirler.

Gecikme Cezası ve Gecikme Zammı Var

23’üne kadar verilen bildirgelere çıkan prim borçları o ayın son gününe kadar ödenmelidir.

Ödenmezse ödenmediği son günü takip eden günden başlayarak gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanır. Başka bir deyişle prim borcu artmaya başlar.

SGK prim borçlarına hem gecikme cezası hem de gecikme zammı uygulamaktadır.

SGK’nın süresinde ödenmeyen prim alacakları ödenmemesinden itibaren aylık yüzde iki oranında artar. Ayrıca günlük olarak devlet iç borçlanma senetleri oranında faiz uygulanarak güncellenir.

Görüldüğü üzere sosyal güvenlik prim borçları önemine binaen kanunda özel olarak düzenlenen faizlerle güçlendirilmiş alacaklardır.

Kabaca bir hesap ile söyleyecek olursak, SGK’nın her yüz liralık alacağı yılda bir kez katlanır.

Prim Borcunuz Zamanaşımına Girmiş

Gelelim, 2003 yılına ait prim borçları ile ilgili sorunuza.

5510 sayılı Kanun’un 93 üncü maddesine göre SGK’nın prim ve diğer alacakları ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak on yıllık zamanaşımına tâbidir.

Başka bir deyişle 2003 yılındaki prim borcunuz bu yıl 1 Ocak’ta zamanaşımına girmiş bulunuyor.

Tabii ki, bu durum zamanaşımını kesen herhangi bir halin olmamış olması halinde geçerli. Bir lira bile olsa kısmi bir ödeme, haciz takibatı, ödeme emri tebliği, mal bildirimi gibi haller zamanaşımı keser.

Ancak sizin gönderdiğiniz belgelere göre böyle bir durum yok. Eğer zamanaşımı def’ini ileri sürerseniz bu borçları ödemekten kurtulursunuz.

Bunun için SGK’ya bir dilekçe ile başvurmanız ve zamanaşımına giren borçlarınızın silinmesini talep etmeniz gerekir.

SGK Size Zamanaşımını Bildirmez

Belirtmek gerekir ki, SGK genel uygulamaları içerisinde prim borçları için zamanaşımını otomatik olarak uygulamaz.

Zira 5510 sayılı Kanun zamanaşımına uğramış olsa da yapılan ödemelerin kabul edilmesini düzenlemiştir.

Buna göre SGK memurları size borcunuzun zaman aşımına girdiğini söylemek zorunda değildir.

Eğer borcu kısmen veya tamamen öderseniz bunu alır; ödeme dolayısıyla borçlar hukuku gereğince bir “sebepsiz zenginleşme” doğmayacağı için geriye isteme hakkınız da doğmaz.

Mahkeme Kararıyla Oluşan Borçlar

Belirttiğimiz bu borç aylık prim ve hizmet belgelerine istinaden oluşan borçları ifade ediyor.

Prim borçlarının zamanaşımı süresi, ait olduğu ayı takip eden yılbaşından itibaren başlar.

SGK’nın prim ve diğer alacakları; mahkeme kararı sonucunda doğmuş ise mahkeme kararının kesinleşme tarihinden, SGK’nın müfettiş/denetmenlerin tespitlerinden doğmuş ise rapor tarihinden itibaren zamanaşımı süresi başlayacaktır.

Keza, SGK dışındaki diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden doğmuş ise bu soruşturma, denetim ve inceleme sonuçlarının SGK’ya intikal ettiği tarihten veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden doğmuş ise bilgi ve belgenin SGK’ya intikal ettiği tarihten itibaren, zamanaşımı on yıl olarak uygulanacaktır. (Memurhaber- Bünyamin Esen)