Memurların hak, ödev ve sorumluluklarını belirleyen bütün kurallar, onların statüsünü oluşturur. Memurların, başta anayasa olmak üzere çeşitli kanunlarla belirlenmiş haklan bulunmaktadır.

Türkiye'deki memurların statülerinin kanunla düzenlenmesi anayasal bir ilke­dir. 1982 Anayasası, memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atan-malan, görev ve yetkileri, haklan ve yükümlülükleri, aylak ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin kanunla düzenlenmesi esasını getirmiştir (md.128). 

Memurluk statüsünün kanunla düzenlenmesinin amacı, yasaların idari düzen­lemelere oranla daha güç değiştirilebilmesi ve böylece kamu görevlileri için istikrarlı bir statü sağlamış olmasıdır. 

Memurlar çalışma hayatı içinde çeşitli izinlerden yararlanma hakkına sahiptir. Bunlar, yıllık izin, mazeret izni, hastalık izni, aylıksız izin olmak üzere dört kategoride toplanmıştır.

a)    Yıllık İzin: Her memurun yılda 20 ila 30 gün süre ile dinlenme izni vardır. Yıllık izin süresi, hizmeti bir yıldan on yıla kadar (on yıl dâhil) olanlar için 20 gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gün olarak belirlenmiştir. Zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüş için ve en çok ikişer gün ekle­nebilir. Yıllık izinler, amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihti­yaca göre parça parça kullanılabilir. Birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebilir. Cari yıl ile bir önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmamış izin haklan düşer. 

b)   Mazeret İzni: Mazeret izinlerini, "amirin takdirine bağlı" ve "amirin takdi­rine bağlı olmayan" izinler olarak iki grupta toplamak mümkündür. Amirin takdirine bağlı mazeret izinleri, bir yıl içinde toptan veya parça parça ola­rak, mazeretleri nedeniyle, amirinin "muvafakati" ile verilen izinlerdir. Bu tür mazeret izinlerinin süresi 10 gündür. Zaruret halinde buna on gün daha eklenebilir. Ancak eklenen bu izin, memurun yıllık izninden düşülür. 

Amirin takdirine bağlı olmayan mazeret izinleri de, doğum, evlenme ve ölüm olaylarında verilen izinlerden oluşmaktadır. Kadın memura, doğum yapmadan önce S hafta ve doğum .yaptığı tarihten itibaren 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta süre ile aylıklı izin verilir. Memurlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni ve­rilir. 

Ayrıca erkek memura, karısının doğum yapması sebebiyle isteği üzerine üç gün; yine memura isteği üzerine, kendisinin veya çocuğunun evlenmesi, annesinin babasının, eşinin, çocuğunun veya kardeşinin ölümü halinde beş gün izin verilir. 

c)   Hastalık İzni: Memurlara hastalıkları halinde, verilecek raporlarda gösteri­lecek lüzum üzerine, aylık ve özlük haklarına dokunulmaksızın on yıla ka­dar (on yıl dâhil) hizmeti olanlara altı aya kadar; on yıldan fazla hizmeti olanlara on iki aya kadar; kanser, verem ve akıl hastalıkları gibi uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç gösteren hastalığa yakalananlara on sekiz aya kadar izin verilir. İzin süresinin sonunda hastalıklarının devam ettiği, resmi sağlık ku­rullarının raporu ile tespit edilenlerin izinleri bir katına kadar uzatılabilir. Bu sürenin sonunda da iyileşmeyen memurlar hakkında emeklilik hükümle­ri uygulanır. 

Görevlerinden dolayı saldırıya uğrayan memurlar ile görevleri sırasında ve görevlerinden dolayı bir kazaya uğrayan veya bir meslek hastalığına tutulan memurlar, hizmet süreleri ne olursa olsun iyileşinceye kadar izinli sayılır­lar.

d) Aylıksız İzin: Memurun bakmaya mecbur olduğu veya memur refakat etme­diği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeş­lerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya önemli bir hastalığa tutulmuş olması hallerinde, bu hallerin raporla belgelendirilmesi şartıyla, memurlara, istekleri üzerine en çok altı. aya kadar aylıksız izin verilebilir. Aynı şartlar­da bu süre bir katına kadar uzatılabilir. 

Ayrıca doğum yapan memura, isteği üzerine, en çok 12 aya; yetiştirilmek üzere (burslu gidenler dâhil) yurt dışına gönderilen memurlarla, yurt içine veya yurt dışına sürekli görevle atanan memurların eşlerine, her defasında bir yıldan az olmamak üzere en çok 8 yıla kadar aylıksız izin verilebilir.

Muvazzaf askerliğe ayrılan memurlar, askerlik süresince, görev yeri saklı kalarak aylıksız izinli sayılırlar. 

Aylık, memurun çalışmasının karşılığı elde ettiği mali bir haktır. Memurların aylıkları, her ayın on beşinde peşin olarak ödenir. Ayrıca memurlara, yurt için­de ve yurt dışında geçici olarak görevlendirilmeleri veya görev yerlerinin değiş­tirilmesi durumunda ilgili mevzuat uyarınca yolluk ödenir. 

Memurlara, aylık haklarının yanında, yasalarda öngörülen miktarlarda "aile yardımı", "doğum yardımı", "ölüm yardımı" ve "tedavi yardımı" gibi ödenekler de verilmektedir. 

Emeklilik, memurlar için bir haktır. Memurlar, yaş haddi, malullük ve idarenin isteği üzerine emekli olurlar. Memurlar, belirli bir yaş sınırına ulaşınca emekli­ye ayrılırlar. Genel olarak memuriyette emekliye ayrılma yaşı 65'tir. Bazı me­muriyetlerde bu yaş haddi daha düşük düzeyde tutulduğu gibi, bazılarında ise biraz yüksektir. Örneğin, üniversite öğretim üyelerinin yaş haddi 67 olarak tes­pit edilmiştir.

Her ne sebeple olursa olsun, bir sakatlık ya da tedavisi imkânsız hastalıktan dolayı görevini yapamayacak duruma düşen memurlar, "malul" sayılırlar ve haklarında "malullük sebebiyle emeklilik" işlemleri uygulanır. 

Emekli olan memura, emekli ikramiyesi ile ölünceye kadar emekli maaşı ödenir. 

Devlet memurluğundan çıkarma cezası, amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu karan ile verilir. 

İki türlü disiplin kurulu vardır. Bunlardan biri, her ilde ya da bölgede bulunan "disiplin kurulu"; diğeri ise her kurumun merkezinde bulunan "yüksek disiplin kurulu"dur. 

Disiplin kurullarının, Önerilen cezadan başka bir ceza tayin etme yetkisi yoktur, cezayı kabul veya reddeder. Verilen kararın disiplin kurulu ya da yüksek disip­lin kurulu tarafından reddedilmesi halinde, atamaya yetkili amirler 15 gün için­de başka bir disiplin cezası vermekte serbesttirler (md.126). 

Kamu Görevlileri Etik Kurulu, 5176 sayılı Kamu Görevleri Etik Kumlu Ku­rulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'a göre, en az genel müdür veya eşiti seviyedeki kamu görevlilerinden, yaptığı inceleme ve araştırma sonunda, etik davranış ilkelerine aykırı işlem veya eylemi olduğunu tespit ettiği ve karar verdiği kişileri, Başbakanlık vasıtasıyla, Kurul karan ola­rak Resmi Gazete aracılığıyla kamuoyuna duyurma yetkisine sahiptir.