Daha önce bu köşeden Sosyal Denge Tazminatından bahsetmiş ve konuyu izah ederek ödenecek tavan ücretin nasıl hesaplandığını açıklamıştık. Ancak, bir belediyenin internet sitesinde yer alan haber bizleri şaşkına çevirdi.

Habere göre; ....Bediyesi ile .....arasında sürdürülen toplu iş sözleşmesi görüşmeleri anlaşmayla sonuçlandı. ....... arasında imzalanan toplu iş sözleşmesi kapsamında belediyede görev yapan memurlara her ay maaşlarının yanı sıra 1.140 TL sosyal denge tazminatı verilmesi kararlaştırıldı. Ayrıca sözleşme kapsamında tüm memurlara her yıl tam teşekküllü hastanede check-up da yapılacak.

Bu haberden sonra tekrar mahalli idarelerde çalışan personele her ay ilave olarak en yüksek devlet memuru aylığı olan 731 TL tutarındaki bu tazminatın hangi kurumlarda çalışanlara ve hangi şartlar altında ödeneceği ile bu tazminattan hangi kesintiler yapıldığı ile daha yüksek ödeme yapılıp yapılamayacağını açıklayacağız.

Anayasa değişikliğinden önce fiili durum haline getirilen sosyal denge tazminatı Anayasa değişikliğinden sonra 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu'nun 32'nci maddesinde yapılan değişiklikle birlikte hukuki zemine kavuşturulmuştur. Ayrıca, 375 sayılı KHK'nin ek 15'inci maddesi bu ödemenin çerçevesini çizmiştir.

HANGİ PERSONEL BU ÖDEMEDEN YARARLANABİLİR?

Sosyal denge tazminatından belediyeler, bağlı kuruluşları ve il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen ve 4688 sayılı Kanun hükümleri uyarınca kamu görevlisi tanımı kapsamına giren çalışanların tamamının yapılacak sözleşme hükümlerinden yararlandırılması gerekmektedir.

Buna göre, kurumlar tarafından yapılacak denge tazminatı ödemelerinde, kamu görevlileri arsında sendika üyesi olmalarına veya olmamalarına göre bir ayrıma gidilemeyecek, personelde belli bir sendikaya üye olma şartı aranmayacak ve söz konusu kurumlarda kamu görevlisi kapsamına giren tüm personelin (memur, 4/B, 4/C gibi) bu ödemeden yararlandırılması gerekecektir.

SOSYAL DENGE TAZMİNATININ ÖDENME ŞARTLARI NELERDİR?

375 sayılı KHK'nin ek 15'inci maddesi ile bu ödemenin nasıl yapılacağının çerçevesi çizilmiş, 4688 sayılı Kanun'un 32'nci maddesinde ise Sosyal Denge Tazminatının nasıl ödeneceği ile hangi hallerde ödenmeyeceği açıkça belirlenmiştir. Buna göre;

1- 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı KHK'nin ek 15'inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeyi yapmak ihtiyari olup, zorunlu değildir.

2- Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.

3- Sosyal Denge Tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kanun'a göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.

ÖDENECEK AYLIK SOSYAL DENGE TAZMİNATI TUTARI NASIL HESAPLANIR?

Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2014 ve 2015 Yıllarını Kapsayan 2. Dönem Toplu Sözleşmede Sosyal Denge Tazminatının hangi şartlarda ödeneceği ile tavan tutarının ne kadar olduğunu görüyoruz.

Buna göre; belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanun'un 32'nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) %100'üdür. Yani 9500 * 0,076998 = 731,481 TL'dir. Dolayısıyla yukarıda yer verilen haberdeki 1.140 TL ödeme yapılması mevzuat gereği mümkün değildir ve ilgililerden geri alınacaktır.

Sosyal denge tazminatı vergiden istisna tutulmadığı için hem % 15 gelir vergisi hem de 0,00759 oranında damga vergisi kesintisi yapılacaktır. Bu kesintiler yapıldıktan sonra ödenecek azami tazminat tutarı ise 616,21 TL olacaktır.

Bu tazminatın verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.

BU ÖDEMEDEN YARARLANAMAYACAK MAHALLİ İDARE PERSONELİ VAR MIDIR?

Bazı şartları taşımayan mahalli idareler bu sözleşmeyi imzalayamazlar ve buralarda görev yapan personel bu tazminatı alamaz. Buna göre, Sosyal Denge Tazminatı Sözleşmesi yapılacak ilgili mahalli idarelerin;

1- Vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığı'na olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşmaması,

2- Ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunmaması,

3- Gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde % 30'unu, il özel idaresinde % 25'ini aşmaması, gerekmektedir. Bu şartların taşınmaması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Haliyle sözleşme yapılmayan kurumlarda çalışan personel ise bu ödemeden yararlanamaz.

Ayrıca, bu şartları taşımadığı halde sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.

BAZI MAHALLİ İDARELER TAZMİNATTAN YARARLANAMAYACAKLARI AYRICA BELİRLİYOR

Bazı mahalli idareler yapmış oldukları toplu sözleşmelerde sosyal denge tazminatı alamayacak personeli ayrıca belirlemektedirler. Buna göre;

1- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 125'nci maddesinde belirtilen aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarının kesinleşmesi halinde 1 ay süresince,

2- Kararın kesinleşip kesinleşmediğine bakılmaksızın geçici olarak görevden uzaklaştırılma, tutukluluk veya hükümlülük hallerinde görevden uzak kalınan süre boyunca,

3- Ücretsiz izin alınması halinde izin süresince, sözleşme hükümlerinden yararlandırılmamaktadırlar.

Ayrıca, kendi kurumundan sosyal denge tazminatı alan geçici görevli memur personel de sözleşme hükümlerinden yararlandırılmamaktadır. Görüleceği üzere, bu konuda yeknesaklık yoktur.

Sonuç olarak belediyelerin yapmış oldukları toplu sözleşmeler incelendiğinde bazı belediyelerin işin suyunu çıkardığı görülmektedir. Kimileri emekli ikramiyesini fazla ödemekte, kimileri bayram ikramiyesi ödemekte, kimileri de sosyal denge tazminatını belirlenen tavanın üzerinde ödeyerek sistemi ve kendilerini zora sokmaktadırlar. Dolayısıyla kimse babasının malını taksim etmediği için bu konulara çeki düzen verilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Aksi takdirde mevzuat dışı ödeme yarışları duvara çarpar. Ancak, bir kanun çıkarıp ilgilileri kurtarırız deniyorsa, biz de zenginin malı züğürtün çenesini yorar deyip geçeriz. Ahmet Ünlü Yeni Şafak