Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 2011’de 640 sayılı KHK ile kurulmuş bir bakanlıktır.Ticaretin daha aktif ve hızlı(!) olabilmesi amacıyla,gümrük , ticaretle birleştirilmiştir.Ancak bunun ne kadar gereksiz bir adım olduğu daha sonra yöneticiler tarafından anlaşılmış,gümrük ve ticaretin ayrılması için girişimlerde bulunulmuş,ne var ki Anayasa Mahkemesi bu istemi reddetmiştir.Artık gümrük ve ticaret birbiriyle uyumsuz bir çift olarak yaşamaya mecbur bırakılmıştır.

Aslında burada,ekonomik gelişim açısından çok sıkıntı yoktur.Sıkıntı, gümrük ve gümrük muhafazanın birleşmesidir.
Bilmeyenler olabilir,gümrük nedir,gümrük muhafaza nedir?
Gümrük diye adlandırılan sınıf,genel olarak, gümrükte çalışan ve işleri , yurtdışından gelen-yurtdışına giden eşyanın resmi işlerini yapmak olan birimlerdir.
Gümrük Muhafaza ise,bu eşyanın yasal olarak mı yoksa kaçak yollarla mı sokulduğunun tespitini ve tespiti halinde müdahelesini yapan birimdir.
Önceki dönemde,gümrük muhafaza,ayrı bir birime bağlıydı.Yani gümrük idaresiyle alakası yoktu.Bu da gümrük muhafazanın daha fazla gümrük kontrolü yapmasına,dolayısıyla daha fazla kaçak eşya yakalanmasına vesile oluyordu.Peki gümrük muhafaza,gümrüğe bağlanınca ne oldu?Çalışma mı dediler?Tabi ki hayır.Bazı aksaklıklar yaşanmaya başladı.Şöyle ki;
Bir gümrük deposu düşünün.Bilmeyenler için kolay izah edelim.Yurtdışından bir mal geldiğinde(gittiğinde),bu mal önce depoya konur.Bu malın ithal-ihraç işlemleri gümrük tarafından yapılır.Muayene memuru,ambar memuru,gümrük memuru bu mal a ait belgeyi(beyanname) onaylar ve mal depodan çıkar,sahibine teslim edilir.Gümrük muhafazaya bu safhada laf düşmez(yasal olarak değil,uygulama olarak).Bir terslik olduğundan şüphelendi diyelim gümrük muhafaza.Ne yapacak?Amirine gidecek.Amiri nereye bağlı?Gümrük müdürlüğüne.Peki az önce zikredilen muayene memuru,ambar memuru,gümrük memuru nereye bağlı?Onlar da gümrük müdürlüğüne bağlı.Yani çoğunluk karşısında azınlık durumunda olan gümrük muhafaza,aynı müdüre bağlı olduğu kişileri,müdüre bildirirse sonuç ne olur?Ya da bildirebilir mi?Veyahut gümrük muhafaza memurunun bir işte sıkıntı görmesi işleri aksatacağından,bu tespitine kim,ne kadar önem verir?Sıkıntı burada işte dostlar.
Gümrük muhafazanın bir birimi olan Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğü vardır.Bilmeyenler için;bunlar sivil çalışan,savcıdan talimat alan adli kolluk görevlileridir.Gümrük muhafazadan farkı,gümrük müdürlüğüne bağlı olmamalarıdır.Peki bunlar madem,gümrük müdürlüğüne bağlı değil,bunlar kaçakçılığa müdahele etsin denebilir.Bu hususa da şöyle deyinelim;
Burada çalışan personal,yine normal gümrük muhafaza memurları arasından seçilir,3 satır yazıyla Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğüne alınırlar.Ancak istenildiği anda da yine 3 satır yazıyla adli kollukları ellerinden alınıp,normal gümrük muhafaza memuru yapılabilirler.Dolayısıyla,burada da tam bağımsız bir çalışma sistemi mümkün olamamaktadır.
Kaçakçılıktaki artışın ve mücadelenin yetersizliğinin “temel” nedenini anlaşılır bir şekilde izah etmeye çalıştık.Şimdi çözüm önerilerimize gelelim:
• Gümrük ve Gümrük Muhafaza Ayrılmalıdır.
• Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü Gümrük Muhafaza Personelininin “HERŞEYİYLE” ilgilenmelidir.
• Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğüne seçilenler,bu birimin ahlakına aykırı bir davranış sergilemedikleri müddetçe,adli kolluktan alınmamalıdır.
• Gümrük muhafaza memurlarının tümü,genel kanunda zikredilen kolluk kuvvetleri kısmında yer almalıdır.
• Gümrük muhafaza memuru,yurtdışındaki adı ile gümrük polisi,silah tazminatı ve yıpranma hakkını almalıdır.
• Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğü,bir daire başkanlığı veyahut genel müdürlüğe bağlanmalı ve kaçakçılık-istihbarat-operasyon şeklinde 3’lü yapılanmaya gitmelidir.
• Gümrük muhafaza memuruna,denetmenlik,gümrük muhafaza müfettişliği gibi ünvanlarda yükselme yolu açılmalıdır.
• Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğünde çalışacaklar “gönüllülük” esasına göre seçilmeli ve birime uygun ayrı bir eğitim almalıdır.
• Gümrük muhafaza memuruna,mesleğinin gereğine yaraşır bir eğitim verilmeli;memur ,donanımlı hale getirilmelidir.
• Gümrük muhafaza memurunun makul kaçakçılık şüphesi üzerine,işlemler re’sen durdurulmalı,bir üst makamın onayı beklenmemelidir.