SSİGORTALILIK BAŞLANGICI İLE EMEKLİLİK VE YAŞ HESABINDA BİLİNMESİ GEREKEN ÖNEMLİ HUSUSLAR – 1 –

1. Sigortalılık Süresi Denilince Anlaşılması Gereken Nedir?

5510 sayılı Kanunun 38 inci maddesine göre sigortalılık süresi, sigortalının uzun vadeli sigorta kollarına yani, malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için de ölüm tarihi arasında geçen süredir.

Farklı bir anlatımla, sigortalılık süresi sigortalılık başlangıcı ile tahsis talep ya da ölüm tarihi arasında geçen zaman dilimi olarak anlaşılmalıdır. Bu durumda, sigortalılık süresinin tamamen çalışılarak ya da prim ödenerek geçirilmiş olması koşul olmadığı gibi, bu sürenin başlangıç ve sonu arasında sigortalının aralıklı ya da birden çok statüde çalışmasının, sigortalılık süresinin belirlenmesinde bir önemi bulunmamaktadır.

2. Sigortalılık Süresi Başlangıcını Etkileyen Etmenler Nelerdir?

Sigortalılık süresi ( mülga 2/6/1949 tarihli ve 5417 sayılı İhtiyarlık Sigortası Kanununa, mülga 4/2/1957 tarihli ve 6900 sayılı Malûliyet, İhtiyarlık ve Ölüm Sigortaları Hakkında Kanuna, 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa, 2/9/1971 tarihli ve 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununa, 17/10/1983 tarihli ve 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa, bu Kanunla mülga 17/10/1983 tarihli ve 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa ve 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıklara) kanunlara tabi olarak ilk defa çalışmaya başlanılan tarihe göre belirlenmekle birlikte, sigortalılık süresinin başlangıcı bazı durumlarda farklılıklar göstermektedir.

Bunlar sırasıyla;

2. a) İşe giriş tarihi ile malullük, yaşlılık ve ölüm primlerinin ödenmeye başladığı tarihlerin farklı olması

Bu durum günümüz itibariyle 5510 sayılı Kanunun 4 (a) kapsamındaki sigortalıları içine alan bir durumdur. İşe giriş tarihi ile primlerin ödenmeye başladığı tarih farklı ise, prim ödenmeye başlanan tarih sigortalılık süresinin başlangıcı olarak alınır. Sigortalının 5417, 6900, 506 ve 5510 sayılı kanunlara tabi olarak ilk defa işe giriş tarihi ile malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim kesilmeye başlandığı tarih arasında farklılık varsa veya İşe Giriş Bildirgesi temin edilemediği gerekçesiyle işe giriş tarihi saptanamıyorsa, malullük, yaşlılık ve ölüm primi ödenmeye başlanılan tarih sigortalılık süresinin başlangıç tarihi olarak alınır.

Örnekle açıklamak gerekirse; sigortalı işe giriş bildirgesinde ilk çalışmaya başladığı tarih 18.09.2005 olarak bildirilen sigortalının 2005/Eylül ayı aylık prim ve hizmet belgesinde Kuruma bildirilmediği ve 2005/ Ekim ayı aylık prim ve hizmet belgesinde ise prim ödeme gün sayısının 30 gün olarak bildirildiği anlaşılmıştır. Bu durumda, sigortalılık başlangıç tarihi, sigortalı adına ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası priminin yattığı tarih olan 01/10/2005 olarak dikkate alınmaktadır.

2. b) Sosyal Güvenlik Kurumunca devir alınan 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıklar

Sosyal Güvenlik Kurumunca devralınan sandıklara tabi olarak ilk defa prim veya kesenek ödenmeye başlanılan tarih sigortalılık süresinin başladığı tarihtir.

Sigortalı ilk defa 991 sayılı Kanun ile 506 sayılı Kanunun geçici 49 ve ek 36 ncı maddeleri ile 5510 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesine göre Kuruma devredilen sandıklara prim veya kesenek ödemeye başlamışsa, sigortalılık süresinin başlangıcı bu sandıklara ilk defa prim veya kesenek ödenmeye başlandığı tarihtir.

Bir Örnekle açıklarsak: Kurumca devralınan bir Bankanın Emekli Sandığına tabi sigortalılık başlangıç tarihi 01/05/1990 olan sigortalı daha sonra 05/07/1994 tarihinde 506 sayılı Kanuna tabi çalışmaya başlamıştır. Bu durumda sigortalının sigortalılık başlangıç tarihi, ilk olarak Sandığa tabi olduğu 01/05/1990 tarihi olarak dikkate alınır.

2. c) 18 yaşın altında geçen hizmetler

5510 sayılı Kanuna göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında, 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlatılır. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilir.

5510 sayılı Kanunun geçici 6 ncı maddesinin birinci fıkrasına göre 506 sayılı Kanuna göre 1/4/1981 tarihinden önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tescil edilmiş olanlar hakkında, 5510 sayılı Kanunun 38 inci maddesinin ikinci fıkrasındaki sigortalılık süresinin 18 yaşın doldurulduğu tarihten başlayacağına ilişkin hükmü uygulanmaz.

Diğer bir ifadeyle, 4(a) sigortalılarından, sigortalılık süresinin başlangıcı;

- 01/04/1981 tarihinden önce ise bu tarih,

- 01/04/1981 tarihinden sonra ise 18 yaşın doldurulduğu tarih,

sigortalılık süresinin başlangıcı sayılır. Ancak 18 yaşın öncesinde geçen çalışma süreleri iptal edilmeyip, prim ödeme gün sayısına ilave edilir. Bu durum, 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olan 4(a) sigortalıları için yalnızca yaşlılık aylığı için geçerli olup, malüllük ve ölüm aylıklarında uygulanmaz.

Malullük ve ölüm aylıklarında 18 yaş uygulaması ilk defa 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı olanlar için geçerlidir.

Yaşlılık Aylığı Yönünden Bir Örnekle açıklarsak: 15/10/1973 doğumlu kadın sigortalı ilk defa 18 yaşını doldurmadan 10/5/1990 tarihinde 506 sayılı Kanuna tabi olarak çalışmaya başlamıştır. Sigortalının 506 sayılı Kanunun geçici 81 nci maddesine göre yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarına bakıldığında, 20 yıl, 46 yaş ve 5375 prim gün sayısı koşullarının arandığı anlaşılmaktadır. Sigortalı 18 yaşını doldurmadan sigortalı olarak çalışmaya başladığından, 20 yıllık sigortalılık süresinin tespitinde 18 yaşını doldurduğu 15/10/1991 tarihi sigortalılık süresi başlangıcı alınarak 20 yıllık sigortalılık süresini 15/10/2011 tarihinde dolduracaktır.

Malullük ve Ölüm Yönünden Örnek:

13/05/1994 doğumlu sigortalı ilk defa 18 yaşını doldurmadan 01/05/2009 tarihinde 5510 sayılı Kanuna tabi 4 (a) kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlamış ve 1120 gün prim ödeyerek 17/06/2015 tarihinde ölmüştür. Ölen sigortalının 1800 gününün bulunmaması nedeniyle hak sahiplerine 5510 sayılı Kanunun 32 nci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendindeki 5 yıllık sigortalılık süresi ve en az 900 gün prim gün sayısı üzerinden aylık bağlanacaktır. 5 yıllık sigortalılık süresinin tespitinde, ölen sigortalının işe girdiği tarihte 18 yaşını doldurmaması nedeniyle 18 yaşını doldurduğu 13/05/2012 tarihi sigortalılık başlangıç tarihi olarak dikkate alınır.

-Ölüm tarihi 17 6 2015

-18 yaşın dolduğu tarih - 13 05 2012

4 gün 1 ay 3 yıl ölüm aylığı bağlanması için gerekli olan 900 prim ödeme gün sayısı yerine geldiği halde 5 yıllık sigortalılık süresi şartı oluşmadığından ölüm aylığı bağlanmaz.

2. d) 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra birden fazla sigortalılık haline tabi olanlar

Sigortalılar açısından, bu sigortalılık hallerinden başlangıç tarihi en eski olanı sigortalılık süresinin başlangıcıdır.

Örnek ile açıklarsak: Kurumdan yaşlılık sigortasından aylık bağlanması talebinde bulunan sigortalının birden fazla sigortalılık haline tabi geçen hizmetleri aşağıda belirtilmiştir.

Tabii Olduğu Kurumu Çalışma Süresi

-5510 sayılı Kanunun 4 ( a ) bendi kapsamında - 01.10.2008 – 30.05.2009

-5510 sayılı Kanunun 4 ( c ) bendi kapsamında - 15.08.2009 – 14.03.2018

-5510 sayılı Kanunun 4 ( b ) bendi kapsamında - 01.04.2019 – 30.05.2035

Bu sigortalının 5510 sayılı Kanuna tabi ilk defa sigortalı olduğu 1/10/2008 tarihi, aynı zamanda sigortalılık süresinin de başlangıcı olarak kabul edilir.

2. e) 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce birden fazla sosyal güvenlik kanununa tabi hizmeti olanlar

Sigortalıların bu hizmetlerinin mülga 2829 sayılı Kanun hükümlerine göre birleştirilmesi halinde, birleştirilen hizmetin başlangıç tarihi sigortalılık süresinin başlangıcı olarak kabul edilir.

Örnek ile açıklarsak: Kurumdan yaşlılık sigortasından aylık bağlanması talebinde bulunan ve birden fazla sosyal güvenlik kanununa tabi hizmeti bulunan bir sigortalının hizmetleri aşağıda gösterilmiştir.

Tabii Olduğu Kurumu Çalışma Süresi

- 506 sayılı Kanun kapsamında - 01.02.1982 – 30.02.1993

-1479 sayılı Kanun kapsamında - 15.03.1993 – 30.09.1997

-5434 sayılı Kanun kapsamında - 15.10.1997 – 30.05.2009

-5510 sayılı Kanun kapsamında - 02.08.2009 – 31.12.2011

Bu sigortalının ilk defa mülga 506 sayılı Kanuna tabi olarak çalışmaya başladığı 01/02/1982 tarihi, aynı zamanda sigortalılık süresinin de başlangıcı olarak kabul edilir. (sgkrehberi)