Ankara’dan okurumuz Emine Dertlitüten soruyor: “Bünyamin bey, 2008 yılının Aralık ayından beri bir Bakanlıkta VHKİ olarak çalışmaktayım. Ne zaman emekli olabileceğim? Ne kadar emekli maaşı alırım? Yeni Kanuna göre düşük maaş alacaksın diyorlar, doğru mudur? Kafam çok karıştı, lütfen beni aydınlatın.”

Sayın okurumuz, doğru bilgi almışsınız, ne yazık ki durum bu, eski memurlara göre daha düşük emekli maaşı alacak, geç emekli olabileceksiniz.

Bir kısmı eski memur (Emekli Sandığı memuru) bir kısmı ise yeni memur (4/1-c memuru) olan okurlarımızdan ne zaman emekli olacaklarına dair sık sık sorular geliyor. Ayrıntılı olarak açıklayalım.

“Yeni memur” da ne demek dediğinizi duyar gibiyim. Açıklayalım efendim.

Daha evvel devlet memurları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre işe alınır ve çalışır, haklarında da 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu uygulanır idi. Bu uygulama 01.10.2008 tarihinde son buldu. Bu tarihten sonra işe giren memurlara ise 5510 sayılı Yeni Kanun uygulanmaya başlandı.

İşte 1 Ekim 2008 ve sonrasında işe giren memurlara biz “Yeni Memur” diyoruz.  Kanun bunlara 4/1-c sigortalısı diyor.

30.09.2008 ve öncesinde işe giren memurlar ise “Eski Memur”dur. Kanun bunlara Emekli Sandığına tabi memurlar diyor.

Eski memurlar ile yeni memurlar arasında temel fark, haklar ve aylıkları yönünden tabi oldukları kanundur. Eski memurlara emeklilik aşamasında eski Kanun uygulanacak, yeni memurlara ise yeni kanun. Bunun nedeni ise eski memurların kazanılmış haklarının ellerinden alınamayacağına hükmeden yüksek yargı kararları ve Yeni Kanunun geçici maddeleri.

Şunu belirtelim ki eski Kanuna tabi bir gün bile çalışmak eski memur haklarını sağlar. Örneğin 30 Eylül 2008’de göreve başlayan bir memur eski Kanuna tabi olur.

Eski memurların emeklilik zamanları çalışmaya başladıkları zamana göre Emekli Sandığı Kanunu ve yaş hadlerine bakılarak belirlenir.

Yeni memurlar ise tamamen 5510 sayılı Kanuna tabidir. Buna göre;

İlk defa Yeni Kanuna göre sigortalı sayılanlara;

a) Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9000 gün prim bildirilmiş olması şartıyla yaşlılık aylığı/ emekli maaşı bağlanır. Ancak bu belirtilen yaş şartı;

1) 1/1/2036 ilâ 31/12/2037 tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61,

2) 1/1/2038 ilâ 31/12/2039 tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62,

3) 1/1/2040 ilâ 31/12/2041 tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63,

4) 1/1/2042 ilâ 31/12/2043 tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64,

5) 1/1/2044 ilâ 31/12/2045 tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65,

6) 1/1/2046 ilâ 31/12/2047 tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65,

7) 1/1/2048 tarihinden itibaren ise kadın ve erkek için 65,

olarak uygulanır.   

Bu yaş  hadlerinin uygulanmasında belirtilen prim gün sayısı şartının doldurulduğu tarihte geçerli olan yaş hadleri esas alınır.

Eski memurların aylığı Emekli Sandığı Kanununa göre hesaplanır. Emekli Sandığı’nda memurların ne zaman emekli oldukları değil statüleri alacakları emekli aylığında belirleyicidir.

Buna göre eski memurlar emeklilik keseneğine esas kazançlarının aylık bağlama oranı ile çarpımı kadar emekli aylığı alır.

Eski memurların aylık bağlama oranı Çalışma yılı + 50 FORMÜLÜ ile bulunur. Bu yüzden eski memurların aylık bağlama oranı yüksektir. 30 yıl çalışan bir devlet memuru %80 aylık bağlama oranı alır.

Eski memurun alacağı maaşın hesabında gösterge aylığı, ek gösterge aylığı, taban aylığı, kıdem aylığı, özel hizmet tazminatının memurun aldığı ek göstergelere göre %40'ından aşağı olmamak üzere uygulanacak miktarı, görev, makam ve temsil tazminatlarının göstergeleri dikkate alınır.

Eski memurlar bunun üzerine bir de her çalıştıkları yıl için emekli keseneğine esas kazançları oranında “emekli ikramiyesi” alırlar. Örneğin 30 yıl çalışan bir memur 30 maaşı oranında ikramiye alır.

30 Eylül 2008 ve öncesinde göreve başlayan memurlar gelecekte alacakları emekli maaşı açısından avantajlılar. Zira bu memurların emekli maaşları yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil olmak üzere 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’na göre hesaplanacak.

1 Ekim 2008 tarihi ve sonrasında işe giren memuların ise aylıkları yeni kanuna, yani 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre hesaplanacaktır. Yeni Kanun aylık bağlama oranını düşürmüştür. Aylık bağlama oranı 5510 sayılı Kanuna göre her çalışılan için yüzde 2’dir.

Yeni memur olan biri hem gelecekte kademeli olarak 65 yaşında emekli olur, hem de örneğin 30 yıl çalıştı ise 30x2=60, yüzde 60 aylık bağlama oranı ile düşük aylık alır.

Yeni memurların emekli aylıklarında aylık derece ve kademelerinin etkisi kalmaz. Aynen SSK ve Bağ-Kur’lular gibi aylık alırlar.

Görüldüğü gibi ikisi de ayni unvanda olan, ayni maaşı alan, ikisi de 30 yıl çalışan memurlardan eski memurun aylık bağlama oranı % 80, yeni memurun %60 olur.

Yeni memurlara geçerli olan bir uygulama da Genel Sağlık Sigortası. Yeni memurlar her ay bordlarına bakarlarsa adlarına GSS primi kesintisi yapıldığını görürler. Bu prim sağlıktan faydalanmak, başka bir deyişle hastaneye gidip ilaç almak için uygulanmaktadır.

Oysa eski memurlar için GSS devri tamamlanana kadar “emekli sandığı keseneği” kesilmekte idi. Bu kesenek karşılığında hem gelecekte emeklilik hem de sağlık hizmetleri sağlanmakta idi.

Aradaki temel fark şudur ki eski memurlar emeklilik aşamasında keseneklerini nominal değeri ile geri alırlar. Başka bir deyişle ödedikleri şahıs kesenekleri kendilerine 5434 sayılı Kanun çerçevesinde iade edilir. Yeni memurların bu hakkı da yok, zira GSS primleri SGK’ya kalır.

Özetle 01.10.2008 sonrasında memur olanlar hem daha geç emekli olur, hem daha az maaş alır, hem de statüler düşük kalır. (memurhaber)