OECD’nin istihdam tarafında yayımladığı son raporda 2000 yılı için 154 bin olan doktoralı yeni mezun sayısının, yükseköğretim sistemindeki genişleme ve bilgi ekonomisinin artan önemine bağlı olarak 2012 yılı itibariyle yüzde 38 artışla 221 bin yeni mezuna ulaştığını görülüyor.
OECD ülkeleri arasında en fazla doktora derecesine sahip olan nüfus, İsviçre’de. İsviçre’yi, İsveç,Portekiz, Finlandiya ve Almanya takip ediyor. Diğer taraftan, en az doktora mezununa sahip ülkeler ise Endonezya, Şili, Meksika ve Türkiye.
İş aramıyorlar!
Araştırmaya göre, OECD’de ortalama olarak doktora mezunlarının yüzde 46’sı kadın. Türkiye’de ise doktora mezunu kadınların oranı yüzde 44. Bu arada, doktoralı kadın nüfus açısından OECD ortalamasının önemli ölçüde altında kalan iki ülke var. Bunlar, dünya ekonomisindeki yarışın önde gelenleri olan Japonya (yüzde 27) ve Güney Kore(yüzde 30).
OECD verilerine göre, doktora mezunları arasında işsizlik oranı genel olarak yüzde 4’ü geçmiyor. Doktoralı işsizlik oranının en yüksek olduğu ülke İsrail. İsrail’de doktora derecesinin alınmasından sonraki ilk beş yılda işsizlik oranı doktoralılar arasında yüzde 5’e kadar da yükselebilmekte. Ayrıca genel olarak işsizlik oranlarının Kıta Avrupası’nda en yüksek olduğu ülke olan İspanya’da da doktoralı işsizlik oranı yüzde 3.1 seviyesinde.
Rakam düşük ama...
OECD araştırması kapsamında değerlendirildiğinde Türkiye’deki doktoralı işsizlik oranının mukayeseli olarak düşük olduğu söylenebilir.
Diğer yandan, ne istihdamda ne de işsiz olup, böylece işgücüne dâhil olmayan doktoralıların oranı açısından da ilginç veriler bulunmakta. Finlandiya’da doktora derecesine sahip olanların neredeyse yüzde 12’si işgücü dışında görünüyor. Letonya ve İsrail’de de bu oranlar yüzde 10 seviyelerine oldukça yakın. ABD’de bile işgücü dışında kalan ve herhangi bir şekilde çalışma yaşamı içerisinde olmayan doktoralıların oranı yüzde 8.7. Türkiye’de de her yüz doktora derecesi sahibinin 6’sı hiçbir şekilde çalışma yaşamı içerisinde değil ve iş aramıyor.
Nitelikli işsiz sayısı, ‘9.625’
Bir süre önce doktora ya da yüksek lisans derecesine sahip 149 işsiz Türkiye İş Kurumu’na (İŞKUR) “ne iş olsa yaparım” diyerek başvurmuştu. Özelikle yüksek öğrenimde olanların son yıllarda İŞKUR’a giderek daha fazla başvuru yaptıkları biliniyor. Son araştırmada
bu durumu gözler önüne seriyor.
Aşağıdaki ilk tabloda, 2013 yılı Ocak-Temmuz dönemi itibariyle İŞKUR’a bir iş bulmak ümidiyle başvuran yüksek okul, üniversite ya da lisansüstü eğitimini tamamlayan kişi sayısı; ikinci tabloda ise İŞKUR’a kayıtlı toplam işsiz sayısı görülüyor.
331 kişi iş bekliyor
Tablodaki verilere göre, 2013 yılının ilk dönemi itibariyle İŞKUR’a kayıtlı toplam 9 bin 625 yüksek lisans ve doktora mezunu işsiz var. Bunun yaklaşık 5 bin 400’ü kadın. Doktora derecesine sahip işsiz sayısı toplamda 331 kişi. Tabii ki bu rakamlar sadece İŞKUR’a başvuru yapanları göstermekte. Oysa ki İŞKUR’a başvuru yapmayan doktoralı işsiz sayısının yaklaşık olarak bu rakamın 5 katı olduğu İŞKUR uzmanlarınca ifade ediliyor.
Sosyal bilim ve ziraatçiler işsiz kalıyor
Türkiye’de doktora derecesine sahip olanların yüzde 93’ü istihdamda. Yani, eğitim düzeyi işgücü piyasası çıktılarını doğrudan etkiliyor. Diğer taraftan, yüzde 0.9’u işsiz ve yüzde 6’sı da işgücüne dahil değil. Türkiye’de doktora derecesine sahip olanlar için işsizlik oranının mezuniyet sonrasındaki ilk 5 yıl için daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Eğitim alanları itibariyle de daha çok ziraat bilimleri ve sosyal bilimler doktorasına sahip olanlar işsiz kalıyor. Buna karşılık, beşeri bilimler, doğa bilimleri, mühendislik ve tıp alanlarında işsiz kalma riski daha düşük.
Yüzde 72’si üniversitede
Araştırma sonuçları, Türkiye’de doktora mezunlarının en çok yükseköğretim sektöründe (yüzde 72.7) istihdam edildiğini ortaya koyuyor. Bununla birlikte, kamu sektöründe çalışan doktoralı kişi oranı yaklaşık yüzde 15. Özel sektörde istihdam edilen doktoralıların oranı ise yüzde 11.5.
Türkiye’de doktora mezunlarının yüzde 95’i eğitim gördüğü alanla ilgili bir işte istihdam ediliyor. Başka bir ifadeyle, doktoralılar arasında profesyonel alanıyla ilgili olmayan bir işte çalışanların oranı sadece yüzde 5. Bu da, doktora derecesine sahip kişilerin genel olarak işgücü piyasasında kendileriyle ilgili olmayan alanlarda istihdam edilme riskinden daha az etkilendiklerini gösteriyor.
Ne kazanıyorlar?
Araştırma kapsamındaki ülkeler arasında doktora mezunları en çok Amerika, Hollanda, Portekiz ve Norveç’te kazanıyor. Örneğin; Amerika’da doktora mezunu bir kişinin ortalama yıllık brüt kazancı 93.000 doların üzerinde. Buna karşılık, en düşük kazanan doktoralılar, merkez ve DoğuAvrupa ülkelerinde (Rusya, Bulgaristan, Romanya) yaşıyor. Bu ülkelerde, ortalama yıllık brüt kazançlar, doktora mezunları için 25.000 doların altında. En düşük kazancın sözkonusu olduğuRusya’da doktoralı bir kişi yıllık olarak ortalama 18.306 dolar brüt kazanca sahip. Türkiye’de ise doktora derecesine sahip bir kişi yıllık yaklaşık 35.000 dolar brüt kazanç elde ediyor. Bu da, Amerika’daki kazanç düzeyinin sadece yarısına denk geliyor.
Cem Kılıç - Milliyet
