Siyasi partiler seçim vaadinde asgarî ücreti baz alarak bir biri arkasına müjdeyi vermeye başladılar. Ancak, hiçbirinin asgarî ücretin 77 milyon vatandaşı doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilendirdiğinden haberi yok gibi. Halbuki asgarî ücret artışı sadece asgari ücretle çalışan vatandaşın cebine giren parayı ilgilendirmiyor.

Öyle ki, asgarî ücretteki artışlar, memurların da içinde bulunduğu 77 milyonu doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. Kimilerinin eline geçen ücret tutarı artarken kimilerinin de üzerindeki mali yük artmaktadır. Asgarî ücret artışı, işverenlerden GSS'lilere, isteğe bağlı sigortalılardan evde tarhana yapan bayanlara, işsizlik sigortası alanlardan yurtiçi ve yurtdışı borçlanma yapanlara kadar birçok kişiyi etkilemektedir.

Bugünkü yazımızda, asgarî ücret tutarının hangi kesimi nasıl etkilediğini ve bol keseden asgarî ücret artışının ne kadar gerçekçi olduğunu ve memurlardan başka kimleri ve nasıl etkileyeceğini izah etmeye çalışacağız.

Asgarî ücret rakamları memur maaşlarını doğrudan etkilemektedir

Bütün çalışanlar ve özelde de memurlar için uygulanacak asgarî geçim indirimi, memurun kendisinin veya ailesinin asgarî geçim düzeyini sağlayacak bölümünün toplam gelirden düşülerek vergi dışı bırakılmasıyla hesaplanmaktadır. Gerçek rakamlardan uzak olmakla birlikte ele geçen maaşa etkisi bulunmaktadır ve asgarî ücrettin ilk dönemindeki artış memur maaşını doğrudan etkilemektedir.

Asgarî geçim indirimi 01.01.2015-30.06.2015 (Ocak) için belirlenen asgarî ücretin mükellefin durumuna göre belirlenen oranın ücretliler için belirlenen 1'inci ücret dilimi (%15) ile çarpılmak suretiyle bulunmaktadır. Memurlar da ücretli olduğu için asgarî geçim indiriminden yararlanmaktadır. Dolayısıyla 01.01.2015 - 30.06.2015 (Ocak) için belirlenen 1.201,50 TL tutarındaki asgarî ücret çalışanlar açısından önem arz etmektedir.

Asgarî geçim indirimi tutarları ne kadardır?

Bekar Memur 1.201,5 x % 50 x % 15 = 90,11(Memur, Çalışan)
Evli eşi çalışmayan ve çocuksuz 1.201,50 x % 60 x % 15= 108,14
Evli eşi çalışmayan ve 1 çocuklu 1.201,5 x % 67,5 x % 15= 121,65
Evli eşi çalışmayan ve 2 çocuklu 1.201,5 x % 75 x % 15= 135,17
Evli eşi çalışmayan ve 3 çocuklu 1.201,5 x % 85 x % 15= 153,19
Evli eşi çalışmayan ve 4 çocuklu 1.201,5 x % 90 x % 15= 162,20

2015 yılı ilk 6 aylık dönemi tahmini asgarî ücretin % 85'i için hesaplanan gelir vergisi tutarı 153,19 TL olduğundan Asgarî Geçim İndirimi 2015 yılında 153,19 TL'yi aşamayacaktır. Ancak, vergi dilimindeki artıştan dolayı da 4 çocuklu bir ailenin gelir vergisi ödemesi söz konusu olmayacaktır.

Hesaplanan gelir vergisi tutarının da 153,19 TL olduğu dikkate alındığında 1. dönem için evli ve 3 çocuklu bir asgari ücretliden gelir vergisi alınmamaktadır.

Boşanmış ancak çocukların velayeti kendisinde olan memur da bu tablo esas alınarak asgari geçim indiriminden faydalanabilecektir. Bu nedenle asgarî ücretin brüt tutarı aynı olmakla birlikte ele geçen net tutarı kişiden kişiye değişmektedir.

Asgarî ücret artışı evde bakım ücretini arttırır

Birçok ödeme kalemi asgarî ücrete paralel arttırıldığı için asgarî ücretteki artışlar oldukça önem arz etmektedir. Pazarlıkların çetin geçmesinin sebebi de bütçeye önemli ölçüde yük getirmesi ile işverenlere getirdiği ilave yüktür. Örneğin bakıma muhtaç engelli ve bakıma muhtaç engelliye evde bakım hizmeti veren kişilere Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından ödenmekte olan evde bakım ücretleri net asgarî ücret tutarına göre belirlenmekte olduğundan asgarî ücretteki artış oranı oldukça önemlidir.
Buna göre 2015 yılında evde bakım ücretleri için uygulanacak net asgarî ücret tutarı, 01/01/2015- 30/06/2015 dönemi için 858,96 TL, 01/07/2015-31/12/2015 dönemi için 910,43 TL net asgari ücret (asgari geçim indirimi çıkarılmış) esas alınarak ödeme yapılacaktır.

Ayrıca, çalışanlara yapılan asgarî geçim indiriminin de asgarî ücrete göre belirlenmesi bütçeden önemli tutarların çıkmasına
sebep olabilmektedir.

Asgarî ücret sigortalıların borçlanma tutarını etkiler

Yine sigortalıların borçlanma tutarları da asgarî ücretle doğrudan ilgilidir. Bu nedenle borçlanma yapacak sigortalıların ödeyecekleri borçlanma tutarları da artmaktadır.

Ayrıca, isteğe bağlı sigortalıların ödeyecekleri sigorta prim tutarlarından tutun da yurt içi ve yurt dışı borçlanma tutarlarına kadar birçok ödeme asgarî ücrete bağlıdır. Yine Bağ-Kur'luların ödeyecekleri prim tutarları ile SGK tarafından kesilen idari para cezalarının tutarı da asgarî ücret tutarına göre belirlenmektedir. Asgarî ücret ne kadar yüksek olursa ödenecek prim tutarları da o kadar yüksek olabilmektedir. Bu nedenle asgarî ücret artışları, başta prim gelirleri artacağı için Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ile ücretleri artacağı için asgarî ücretle çalışanları ziyadesiyle mutlu etmektedir.

Asgarî ücret milyonlarca GSS'linin ödeyeceği tutarı etkiler

Genel sağlık sigortası kapsamında olanların ödeyecekleri GSS primleri de asgarî ücrete göre belirlendiğinden asgarî ücret artışı, ödenecek GSS primlerini de arttırmaktadır. Bu ödeme ise milyonlarca GSS'linin ödeyeceği prim yükünü arttırmaktadır. Yeni asgarî ücrete göre GSS'li olanlardan en az ödeyecek olan; 1201,5/3*% 12 = 48 TL, en yüksek ödeyecek ise; 1201,5*2 = 288,36 TL ödeyecektir.

Asgarî ücret işsizlik sigortası tavanını arttırır

4447 sayılı Kanun'un 50'nci maddesine göre; günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 39'uncu maddesine göre onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgarî ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez. Dolayısıyla asgarî ücret artışı işsizlik ödeneği tavanını da arttırmıştır. Buna göre tavan 961,2 TL olmuştur.
Asgarî ücret sigorta primine esas kazanç tavanı arttırır
Asgarî ücret artışı sigorta primine esas kazanç tavanını da arttırmıştır. Buna göre hem SSK hem de Bağ-Kur'luların sigorta primine esas kazanç tavanları 1.201,5 x 6,5 = 7.809,75 TL olmuştur.

Asgarî ücret artışı, ödenen rapor parasını arttırır

Sigortalılara (memurlar hariç); iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde yatarak tedavi gördükleri süreler veya alınan istirahat raporları için ödenen geçici iş göremezlik ödeneği; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde, sigortalı adına Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilmiş olan prime esas kazançlarının, bu süredeki gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama günlük kazanç esas alınarak hesaplanır. Dolayısıyla asgarî ücret artışı SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneğini arttıracaktır.

Sonuç olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı asgarî ücret artışları sonrasında prime esas kazançların alt ve üst sınırları ile bazı işlemlere esas tutarlarla ilgili olarak çıkartmış olduğu genelge incelendiği zaman asgarî ücret artışlarının nasıl bir mali yük getirdiği daha net görülecektir. Asgari ücretlerdeki artışların kimilerini sevindirirken kimilerini de üzebildiğini ifade edebiliriz. İşte bu özelliğinden dolayı asgari ücret, birçok kesimin temsil edildiği Asgarî Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenmektedir. Bu nedenle, asgarî ücret kimini ağlatır kimini ise güldürür. Öyleyse asgarî ücret üzerinden ezbere vaatte bulunmak için kırk düşünüp bir karar vermek gerekir.

Ahmet Ünlü Yeni Şafak