Sosyoloji Bilimi, globalleşen dünya şartlarında toplumun bu değişime ayak uydurmasını sağlayarak bu sürecin azami derecede toplum menfaatine işlemesini sağlayan bir bilimdir. Ülkemizde de globalleşmenin verdiği hızın ve diğer etmenlerin etkisiyle toplumsal davranışlar, toplumsal yapılar, toplumsal sistemler, insan ve toplumun tutum ve davranışları ile toplumsal kurallar sürekli olarak değişme süreci içerisindedir. Bu değişim her zaman "ilerleme" şeklinde olmamakla beraber "gerileme" şeklinde de görülebilmektedir. Her iki durumda da ortaya birtakım sosyal problemler çıkabilmektedir: göç, işsizlik, şiddet, madde bağımlılığı, psikolojik hastalıklar, risk altında bulunan insan sayısındaki artış. İşte sosyologlar tam bu noktada çözümün merkezinde bulunmaktadır. Çünkü sosyologlar, toplumda var olan problemlerin nedenlerini anlamaya, bunları çözümlemeye ve böylece ileriyi görerek geleceğe yön vermeye çalışan meslek grubudur. 

Gelişmiş toplumlar için sosyologlar son derece önem arz etmektedir. Toplum refahı noktasında bu derecede öneme sahip olan sosyologlar, "sorun çözme aracı" olarak Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri'nin neredeyse tüm bağımsız sektör ve kamu kurumlarında istihdam edilirken maalesef ülkemizdeki istihdam miktarı bu ülkelerle kıyaslandığında yok denecek kadar azdır. Toplumu ilgilendiren her şey sosyolojinin konusu iken, kamu kurumlarında yeterli sayıda sosyolog istihdam edilmemesi son derece yanlıştır.

2023 hedeflerinin sosyologlar olmadan başarıya ulaşması mümkün değildir. Çağımızın her türlü sosyal problemlerine, kültürümüzün temel değerleri korunarak çözümler üretebilmek ancak sosyolojiden, sosyologlardan yeterince yararlanmakla mümkün olabilir. Bu anlayışa bağlı olarak ortaya konacak uygulamalar, sosyal olaylara yönelik esnek çözümler geliştirilmesini sağlayacak, ihtiyacımız olan sosyal bütünleşmemizi, dayanışmamızı güçlendirecek, geleceğe daha da güvenle bakan bir toplum olmamıza katkıda bulunacaktır.

Sosyologlar ülkemiz için çalışmak, üretmek ve toplumsal sorunlara bilimsel yaklaşımla çözüm bulmak için heyecanla beklerken maalesef devlet nezdinde hak ettiği değeri bulamamaktadır.Diğer meslek gruplarına mensup kişiler,  toplumsal olayları değerlendirirken “sosyolojik olarak...” diyerek başlayan cümleleri sarf etmektedir. Oysaki sosyolojik değerlendirmeyi asıl meslek elemanları yapmalıdır. Yani sosyologlara, istihdam fırsatı yaratılmalıdır.

 Binlerce sosyoloji mezunu devlete haklı taleplerini dile getirmek için harekete geçerken  ilgili Bakanlıklara , devlet yetkililerine seslerini  duyurmaya çalışıyor. BİMERve AKİM kanalıyla, elektronik postalarla, sosyal medya aracılığıyla makul ve mantıklı taleplerini bildirmektedir. 2012KPSS’den yüksek puan alıp da atama bekleyen  binlerce sosyolog adayı bulunmaktadır.

Sosyolog istihdamı ve atamalarıyla ilgili aşağıdaki hususlar, talepler, önerileri yetkililerin dikkatine sunuyorum:

1. 71 üniversitede sosyoloji bölümü bulunmaktadır. İkinci öğretim ve özel üniversitelerle birlikte bölüme her yıl ortalama 5 bin öğrenci kaydolmaktadır. Sosyoloji bölümü her yıl ortalama açık öğretim programı hariç 5 bin mezun vermektedir. Bölümün kalitesi için kontenjanları azaltılmalıdır.

  2. 2009 yılında açık öğretim sosyoloji programının açılmasıyla bölümün değeri düşürülmüştür. 2009 ve 2010 yıllarında Anadolu Üniversitesi açık öğretim sosyoloji bölümüne kontenjan sınırı konulmamıştır. Anadolu Üniversitesine 2011 ve 2012 yıllarında 15 bin, 2013 yılında 11 bin sosyoloji bölümü kontenjanı verilmiştir. 2012 yılından itibaren de Atatürk ve İstanbul Üniversiteleri de açık öğretim sosyoloji bölümüne öğrenci almaya başlamıştır. Açık öğretim sosyoloji okuyan öğrenci sayısının 70 bin civarında olduğu tahmin ediliyor.

3. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, sosyolog alımını her yıl sembolik sayılarda yapmaktadır. 2003-2013 yılları arasında Bakanlığa 200 civarı sosyolog atanmıştır. Bakanlıktaki sosyolog sayısı Adalet Bakanlığı’ndaki sosyolog sayısından daha azdır. Sosyal Hizmet Merkezlerine ASDEP kapsamında personel alımı yapılacağı aylardır konuşuluyor ancak alımlar sürekli erteleniyor. Bakanlığın yasa tasarısına 500 sosyolog kadro ihdası eklenmiştir. 2014 Haziran ayında sosyolog alımlarının yapılması adayların en büyük beklentisidir. Sosyal Hizmet Merkezlerine ek ders karşılığı ve şirket elemanı sosyolog alımları yapılmaktadır. Bu alımlarda KPSS puan üstünlüğü ve şartı aranmamaktadır. Geçici alımların durdurulması, kadrolu istihdama geçilmesinde yarar vardır.

4. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına (SYDV) , sosyal yardım ve inceleme alanına uygun olmayan bölüm mezunları alınıyor,  sosyoloji ve diğer sosyal alan mezunlarına haksızlık yapılıyor. Vakıflarda sosyolog unvanı bulunmamaktadır.

5. Adalet Bakanlığı,  Denetimli Serbestlik kapsamında 2012 yılının son aylarında 370 sosyolog alımı gerçekleştirdi ancak mülakatla yaptığı için birtakım mağduriyetler yarattı. 2013 yılı içerisinde sosyolog alımı yapmayarak 2012 KPSS puanına sahip yüksek puanlı sosyolog adaylarını mağdur etmiştir. Cezaevleri Genel Müdürlüğü’nde halen 732 boş sosyolog kadrosu vardır. Sosyolog adayları bu kadroların bir kısmına  2014 Haziran ayında atama talep etmektedir.

6. Adalet Bakanlığı, 2006 yılında Ceza İnfaz Kurumları ile Tevkif evlerinin Yönetimine ve Cezaların İnfazına Dair tüzükte değişiklik yaparak sosyolog alımlarını durdurmuştur. Sosyologlar adına adaletin sağlanması ,  Denetimli  Serbestlik Uzmanı olarak atanabilen sosyologların yeniden cezaevlerinde bulunması sosyolojik açıdan da suçlular açısında da faydalı olacaktır. Bakanlığın bu yönde bir çalışma yapması ve cezaevlerinde sosyolog istihdam etmesi yerinde olacaktır.

7. Adalet Bakanlığı’nda 1482 adet öğretmen kadrosu bulunmaktadır. Bu kadroların bir kısmı pedagojik formasyon almış sosyoloji bölüm mezunlarına ayrılmalıdır. Çünkü MEB’in Felsefe öğretmeni ihtiyacı az olduğu için sosyoloji bölüm mezunları MEB’e atanamamaktadır.

8. Gençlik ve Spor Bakanlığı, 2011’den beri mevcut 180 sosyolog kadrosuna atama yapmamaktadır. Gençlik Merkezleri’nin açılmasıyla atama yönünden umutlanan sosyologlara Bakanlık, net cevaplar vermemektedir. 2013 yılı bütçesine göre Spor Genel Müdürlüğü’nün atama izni olmasına rağmen 180 kadroya 2013 Kasım ayında atama yapılmamıştır. Ayrıca Kredi Yurtlar Kurumu’na sosyolog ataması yapılmamaktadır. Her üniversitede mutlaka bir sosyolog bulunmalıdır. İstihdam için çalışma başlatılmalıdır.

9. Sağlık Bakanlığı, 2010’dan beri 330 sosyolog kadrosuna atama yapmamaktadır. Önceliği hemşire ve sağlık çalışanlarına veren bakanlık,  sosyologları mağdur etmektedir. Bakanlığın, sosyologların istihdam talebine cevap vermesi ve Toplum Ruh Sağlığı merkezlerinde sosyolog istihdam etmesi yerinde olacaktır.

10. Emniyet Genel Müdürlüğü Çocuk Şube Müdürlüklerinde Sosyal Çalışma Görevlileri içerisinde sosyolog yer almamaktadır.Bireylerin suça yönelme sebepleri tespit edilerek bunların önlenmesine yönelik önlemler alınarak toplumsal sorunların çözümü için sosyolog istihdamı gereklidir. İçişleri Bakanlığı’nın sosyologlardan faydalanması gerekir.

11. İçişleri Bakanlığı bünyesinde Göç İdaresi kurulmuş olup 2013-Kasım atamalarında kuruma 8 sosyolog atanmıştır. Göç İl Müdürlükleri’nin tamamına sosyolog ataması için yeni kadro ihdasları yapılmalıdır.

12. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na Kentsel Dönüşüm kapsamında sosyolog alınacağı müjdesi verilmiş ancak tarih ve sayı konusunda bilgi verilmemiştir.

13. MEB Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Danışma Hizmetleri Yönetmeliği’nde  sosyolog unvanı yer almamaktadır. Yani Rehberlik Araştırma Merkezleri’nde sosyolog bulunmamaktadır. Hizmetlerin planlanması için gerekli sosyal, ekonomik ve kültürel bilgileri toplamada, değerlendirmede ve hizmetlerin verilmesinde sosyologların katkısı büyük olacaktır. MEB’in sosyologlarla ilgili çalışma yapması yerinde olacaktır.

14. Afet ve Acil Durum İl Müdürlüklerinde ve Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Müdürlüklerinde sosyal çalışmacı bulunurkensosyolog bulunmamaktadır. AFAD, yönetmelik değişikliği yaparak sosyologlara istihdam yolunu açmalıdır.

15. Sosyoloji bölüm mezun mezunları mülakatlı alımlardan çokşikayetçi. Merkezi alımlarda çok az sosyolog atanmaktadır, Adalet Bakanlığı, 2012 yılında 370 sosyolog alımını mülakatlı yapmıştır. Alım sonrası birtakım mağduriyetler ortaya çıkmıştır. Yeni sosyolog alımların KPSS puanına göre yapılması adil bir uygulama olacaktır.

16. Yerel Yönetimlerin güçlendirilmesi için İl Özel İdarelerine, İl ve İlçe Belediyelere  sosyolog atamaları yapılmalıdır. Türkiye’yi 2023 vizyonuna hazırlayacak  atılımlar ve projelerde sosyologlardan yararlanılmalıdır.

17.Sosyologlar, diğer atama bekleyen branşlardan farklıdır, uygulamalı sosyolojinin hayata  geçirilmesinde, çözüm sürecinde ve daha birçok yeni projelerde sosyologlardan faydalanmak gerekir. Sosyologların katkılarıyla 81 ilin röntgeni çekilmelidir. Sosyal alanda araştırma ve inceleme yapılarak huzur ve güven ortamı tesis edilmelidir.

18. Devlet Personel Başkanlığı, YÖK ve ilgili Bakanlıklar ortak hareket edip personel ihtiyacındaki arz-talep dengesini kurmalıdır. Sosyoloji bölümüyle ilgili çalışmalar yapılmalıdır. Sosyoloji bölümünün müfredatında değişiklikler yapılarak teorik dersler yerine uygulamalı dersler konulmalıdır. Bakanlıkların sosyolog ihtiyacının karşılanması için yönetmeliklere sosyolog unvanı eklenmelidir. 

ÖZET; 2023 Hedeflerine sosyologlar olmadan ulaşamayız, devletin sosyologlarla ilgili acil çalışma yapması gerekmektedir. Birçok Bakanlıkta ve kurumda sosyolog olması gerekirken ne yazık ki kurumlar sosyologları dışlamaktadır. Sağlık Bakanlığı’nın elinde 330 kadro vardır ancak 2,5 yıldan beri atama yapmamaktadır. Gençlik ve Spor Bakanlığı’nda 180 kadro vardır ancak 2011’den beri atama yapmamaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın yüzlerce sosyoloğa ihtiyacı var ancak Bakanlığa sınırlı sayıda kadro verilmektedir. Adalet Bakanlığı’nın elinde 732 kadro var ancak 1,5 yıldan beri alım yapılmamaktadır. 80-85 puanlı sosyolog adayları işsiz gezerken 70-75 puanlı başka branştaki adaylar rahatça atanıyorsa Türkiye olarak bunu sorgulamamız lazım. Toplumsal olaylar, kadına şiddet, çocuk olayları gibi olguları sosyologlar olmadan çözemeyiz. 81 ilin toplumsal röntgeni çekilmelidir. Bir öğretmen, bir sağlıkçı, bir asker, bir polis, bir imam toplum için ne kadar önemliyse Sosyolog da o kadar önemlidir. Sosyologlara görev vererek Lider ve güçlü bir Türkiye  yaratabiliriz. Yetkilileri sosyologlar konusunda adım atmaya davet ediyorum. Saygılarımla..

Zeki KARA

Eğitimci-Yazar