İşçinin, emeklinin ve memurun soruları cevaplayan Sosyal Güvenlik Uzmanı ve Bünyamin Esen, sigortası düşük gösterilenlerin neler yapmasını gerektiğini cevaplıyor... Okurumuz Tolga H. soruyor: “Bünyamin bey, eşim bir hafta sabah 8 akşam 8, bir hafta da akşam 8 sabah 8 arasında olmak üzere çalışıyor. Aylık asgari ücreti bankaya yatırıyorlar. Geri kalanını elden veriyorlar. Sigortasını düşük gösteriyorlar. Maksimum 100 TL Pazar çalışmaları dahil. Şimdi gündüz vardiyasında saat 10’a kadar çalışmak zorundasınız, çalışmayanı çıkarıcaz deyip korkutuyorlarmış. Lütfen bize yardımcı olun. İhtiyacımız da var. Eşim mecbur kalıyor çalışmaya. Kadın eve geldiğinde elini kıpırdatacak gücü kalmıyor. Ne yapmalıyız?”

CEVAP: Sigortaya Düşük Ücret Bildirmek Kayıtdışılıktır

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince sigortalıların aldıkları gerçek ücretin brüt tutarı üzerinden SGK’ya bildirilmeleri gerekmektedir. 4/a (SSK) sigortalısı olarak çalışanların aldıkları ücretin SGK’ya eksik olarak bildirilmesi yasa dışıdır ve kayıtdışılığın bir çeşididir. Ne yazık ki ülkemizde primini eksik ödeme şeklindeki kayıtdışılık yüksek oranda olup, çalışanların büyük kısmı bu şekilde çalıştırılmaktadır.

İşverenler ücretlerin bir kısmını elden vererek, SGK’ya bildirilen kadarını ise bankaya yatırarak gerçek kazanç tutarını gizlemektedirler.

Sigorta Primi Kazanç Tutarına Göre Belirlenir

4/a sigortalısı adına işverence ödenecek prim tutarı sigortalının aylık kazancına göre belirlenmektedir. Her ay sigortalının tabi olduğu sigorta kolları kadar prim yüzdesi brüt ücrete ve eklentilerine göre hesaplanır ve o aya ait aylık prim ve hizmet belgesi ile SGK’ya bildirilir. Aylık prim ve hizmet belgesi ile tahakkuk ve tediye edilen tutar bir sonraki ayın sonuna kadar ödenir.

Çalışanın Kazancını Eksik Bildirmek Çalışanın Geleceğinden Çalmaktır

Sigorta primi bu şekilde eksik yatırılan sigortalının emekli olacağı zaman alacağı maaş düşük olmaktadır. Zira sosyal güvenlik sistemimizde emeklilerin alacağı gelir ve aylıklar çalışma yaşamları boyunca aldıkları ücretlere göre hesaplanmaktadır.

Sigortanın eksik gösterilmesi sıradan bir kayıt usulsüzlüğü, evrak hatası değildir. Aksine işverenin işçisinin yaşlanıp iş göremez hale gelmesi halinde gelecekte alacağı maaştan, ölmesi halinde çoluk çocuğuna bağlanacak maaştan çalarak kar etmeye çalışması demektir. İşveren sigortalısının geleceğinden çalarak bugünkü işçilik maliyetlerini düşürmeye çalışmaktadır. Bu ayni zamanda ücreti tam bildiren işverenler açısından haksız rekabettir.

Sigortalılar çoğu kez yalnızca sigortalı bildirilmenin önemli olduğu, ne kadar tutar üzerinden bildirildiğinin önem arzetmediğini zannetmektedir. Oysa kazanç tutarını sigortalı bildirilmek kadar önemlidir. Aslında daha fazla ücret alan birinin çalışma yaşamı boyunca asgari ücret üzerinden bildirilmesi halinde alacağı emekli maaşı 600-700 TL olacaktır. Bu ise sigortalıların gelecekte şimdiki yaşamlarında elde ettikleri gelirin çok daha altında bir gelir düzeyine mahkum olmaları demektir.

Yüksek Cezası Vardır

Konuyu ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattı’nı ücretsiz olarak arayarak şikayet ederseniz SGK müfettişleri/denetmenleri işyerinizde denetim yapacak ve eksik bildirilen ücretinizi gerçek tutarına çekecektir.

Gerekirse işyerinin kayıt ve belgeleri incelenecek, işyerinde çalışanların ve işverenin ifadesi alınacaktır. Sizin kazanç tutarınız gerçek rakama çekilecek, bu suretle emekliliğinizde alacağınız maaş artacaktır.

Belge İle İspatlamanız Yararınızadır

Gelen müfettiş/ denetmenlere ücretinizin gerçek tutarını ispatlamak için belge sunmanız yararınızadır. Denetim elemanları işyerinde yapılacak denetimde belgeye dayanmadan yalnızca bir yıl geriye dönük hizmet ve prim arttırımı yapabilmektedir. Elinizde ispatlayıcı belge bulunması halinde üzerinden ne kadar zaman geçmiş olsa da primlerinizin eksik yatırıldığı dönemlere ait düzeltme yapılacak, haklarınızı iade edilecektir.

Peki hangi belgeler sizin haklı davanızı ispatlamanıza yarar?

Elden ödenen ücretinize dair en önemli belgeler ücret öderken imza attığınız dokumanlar, ödeme makbuzları, gerçek ücret tutarlarını gösteren liste ve ödeme talimatları, bordrolar, ücret pusulaları gibi belgelerin asılları yahut da suretlerini delil olarak ispat edebilirsiniz. SGK müfettişleri/denetmenleri Kurum alacağını doğuran olguları yemin hariç görsel, işitsel, yazılı her türlü delille ispatlayabilmektedirler.

Zorla Fazla Mesai Yaptırılamaz

İş Kanunu uyarınca da çalışanların hakları bulunmaktadır. Buna göre işçilere fazla mesai yaptırılabilmesi için yazılı onaylarının alınması zorunludur. Fazla mesaide ayni ücret verilmez. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yarısı miktarında yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Gece çalışmalarında fazla çalışma yapılamaz. Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla onbir saat süren dönemdir. Gece çalışmaları en fazla 7,5 saat olabilir, bundan fazla olamaz.

Bünyamin Esen / memurhaber