Adalet ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlıkları, iş mahkemelerinde görülen iş vesosyal güvenlik hukukundan kaynaklı uyuşmazlıkların daha kısa sürede ve daha az masrafla çözümlenmesi için çalışma başlattı. Buna göre, iş akdi feshedilen işçi, mahkemede dava açmayacak, il ve ilçelerde kurulacak İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyetine başvuracak.

Bu kapsamda hazırlanan ilgili kanunlarda değişiklik yapılmasını öngören tasarı taslağına göre, İş Mahkemeleri Kanunu'nun adı, "İş Mahkemeleri, İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyetleri Kanunu" olarak değiştirilecek.

İşçi ve işveren arasında iş akdinden veya İş Kanunu'na dayanan her türlü hak iddialarından doğan hukuk uyuşmazlıklarının çözülmesiyle görevli iş mahkemelerinin yanı sıra "İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyeti" de kurulacak.

-"Dosya sayısındaki hızlı ve önlenemez artış, çare arayışını zorunlu hale getirdi"-

Tasarı taslağının gerekçesinde, iş mahkemelerinin, işe ade hakkıyla sosyal güvenlik alanındaki uyuşmazlıkların tek yargı yeri olarak belirlenmesinin, gerek iş mahkemelerinde gerekse temyiz merci olan Yargıtay'da olağanüstü iş yüküne neden olduğu belirtildi.

Dosya sayısındaki hızlı ve önlenemez artışın, yargılama sürecini tıkadığı ve davaların sonuca bağlanma süresini uzattığı ifade edilen gerekçede, Aralık 2012 itibarıyla Yargıtayın 23 hukuk dairesinin arşivinde 164 bin 967, iş davalarının temyiz incelemesini yapan 4 iş dairesinde 76 bin 710 mevcut/derdest dosya bulunduğu kaydedildi.

Bu sayının, Yargıtayın 23 hukuk dairesinin tamamındaki dosya sayısının, yüzde 46'sına tekabül ettiği vurgulanan gerekçede, "Dosya sayısındaki hızlı ve önlenemez artış, çare arayışını zorunlu hale getirmiştir. İş ve sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyetlerinin oluşturulması suretiyle miktar ve değeri belli bir tutarın altındaki iş uyuşmazlıkları ve tarafların anlaşması halinde iş sözleşmesi feshedilen işçilerin feshin geçersizliğine yönelik başvuruları dava olarak iş mahkemelerinin önüne gelmeyecek. Uyuşmazlıklar, heyetler tarafından daha kısa sürede ve daha az masrafla çözümleneceği için iş davalarının sayısı azalacak" ifadesi kullanıldı.

-5 kişilik heyet, salt çoğunlukla karar verecek-

İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyeti, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca, iş ve sosyal güvenlik mevzuatı uygulamasından kaynaklanan sorunlara çözüm bulmak amacıyla il ve ilçe merkezlerinde kurulacak.

Heyetin başkanlığını, mülki idare amirinin, Çalışma ve İş Kurumu il müdürlükleriyle ilçe teşkilatı personelinden görevlendireceği uzman kişi yapacak.

Heyet, başkan dahil 5 asıl, 4 yedek üyeden oluşacak ve üyelerin görev süresi 4 yıl olacak. Baro yönetimi de heyete bir üye verecek. En az 4 kişiyle toplanacak heyet, salt çoğunlukla karar alacak, üyeler çekimser oy kullanamayacak. Heyetin yetki alanı, bulunduğu il veya bir ya da belirlenen birden fazla ilçenin mülki hudutlarıyla sınırlı olacak.

Miktar veya değeri 5 bin lirayı geçmeyen mal varlığına ilişkin uyuşmazlıklarda, İş ve Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları Hakem Heyeti'ne başvuru zorunlu olacak. Heyet, başvuruya ilişkin kararını en geç 3 ay içinde verecek. Heyetin vereceği kararlar, tarafları bağlayacak, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun ilamların icrası hükümlerine tabi olacak. Taraflar, heyetin kararlarına 2 hafta içinde İş Mahkemesi'nde itiraz edebilecek ancak itirazlar, kararın icrasını durdurmayacak. İtirazı inceleyen mahkeme, duruşma yapılmasına gerek olup olmadığını takdir edecek. Duruşma yapılmasına gerek görülmeyen hallerde mahkeme, en geç 2 hafta içerisinde kararını verecek. İtiraz üzerine mahkemenin vereceği karar kesin olacak.

-Hizmet tespitini, mahkeme değil SGK yapacak-

Tasarı taslağına göre, sosyal güvenlik hukukundan kaynaklı uyuşmazlıkların davaya dönüşmeden SGK tarafından çözümünü sağlamak amacıyla SGK il müdürlükleri bünyesinde 5 kişiden oluşan "Hizmet Tespiti Komisyonu" kurulacak. Sigortalıların çalışıp çalışmadığının, prim ödeme gün sayısı ve prime esas çalışma sürelerinin tespiti amacıyla oluşturulacak komisyon, gerekli inceleme ve araştırmaları yaparak sigortalının talebinin reddine ve kabulüne karar verecek. Komisyonun kararı, sigortalı ve işverene tebliğ edilecek. Taraflar, 30 gün içinde iş mahkemesine başvurarak kararın iptalini isteyebilecek, bu süre içerisinde dava açılmazsa komisyon kararı kesinleşecek.

Sigortalılar, hak sahipleriyle diğer ilgililer, komisyona başvurmadan, doğrudan yetkili mahkemeye müracaat edemeyecek. Sosyal güvenlik uyuşmazlıklarıyla ilgili dava açmadan ya da İş ve Sosyal Güvenlik Hakem Heyetlerine başvurmadan önce SGK'ya müracaat edecek. Yapılan müracaata 60 gün içinde SGK tarafından cevap verilmezse talep reddedilmiş sayılacak. Böylece uyuşmazlıklar, yargıya taşınmadan SGK tarafından çözülecek, ilgililer haklarını daha kısa sürede alabilecek, yargının iş yükünün artması da önlenecek.