Sekiz yıllık kesintisiz eğitimin yerine getirilen 4+4+4 eğitim sisteminin üçüncü yılı. 12 yıllık zorunlu eğitimle ilkokul, ortaokul, imam hatip ortaokulu ve lise kademelerinde dörder yıl eğitim verilmeye başlandı. 4+4+4 okul dönüşümlerini de beraberinde getirdi. Birinci sınıftan sekizinci sınıfın sonuna kadar eğitim veren ilköğretim okulları, ilkokul, ortaokul ve imam hatip ortaokulu olarak dönüştü.

Aynı binada ilkokul ve ortaokul eğitim veren 251 okul

4+4+4'ten önce İstanbul'da bin 437 resmi ilköğretim okulu vardı. Şimdi ise 1098 ilkokul, 895 ortaokul ve 142 imam hatip ortaokulu var. Aynı binada ilkokul ve ortaokul eğitimi veren okul sayısı ise 251. Peki okulların dönüşümü fiziksel koşulları nasıl etkiledi? Al Jazeera Türk, kalabalık öğrenci nüfusuyla dönüşümlerin pek de kolay olmadığı İstanbul'da bazı okulları gezdi.

4+4+4 mimarisi

Aynı çatı altında ya da aynı bahçe içinde hem ilkokul hem de ortaokul olan okulların durumu daha zor. Okulların girişlerini, bahçelerini ayırmaları şart. Ancak kimi okullarda yer sıkıntısı da var. Okulu ve bahçeyi duvar ya da pimapen kapılarla bölmekten, tel örgü çekenlere kadar çeşitli çözümlerle 4+4+4 kendi mimarisini yaratmış!

Okulu bıçak gibi kesen duvar

senler'deki Örfi Çetinkaya İlkokulu ve Ortaokulu aslında tek bina. Binayı hem içinden hem de bahçesinden bir duvar bıçak gibi kesiyor. Duvarın bir yanı ilkokul, diğer yanı ortaokul. Yakında öğrencilerin duvarın üstünden atlamaması için tel örgü de çekilecek. Okulda hem ilkokullar hem de ortaokullar ikili eğitim yapıyor. Çünkü okul kalabalık. İlkokulda bin 400 , ortaokulda yaklaşık 2 bin öğrenci var. Öğrencileri duvar ayırıyor ama üç ay öncesine kadar kantini ortak kullanılıyordu.

Laboratuvarlar, atölyeler ilkokul tarafında kaldı

Okul ikiye bölününce öğretmen tuvaleti, öğretmen odası ilkokul tarafında kaldı. Duvarın diğer tarafındaki ortaokula da öğretmen odası ve tuvaleti yapıldı. Teknoloji laboratuvarı ortaokul tarafında kalırken, spor salonu, kütüphane, konferans salonu ilkokulda. Bu alanlar ortaklaşa kullanılabiliyor. Ziller karışmasın diye, iki okulun teneffüs saatleri birbirinden farklı. Binanın bulunduğu alan büyük olduğu için bölünse de bahçe en azından öğrencilerin oynayabilmesine yine imkan tanıyor.

Ortası boş duvar

Esenler'deki bir diğer büyük okul Türk İsveç İlk ve Ortaokulu. Burası da duvarla ayrılan okullardan. Okulun ana girişinden sonra ilk ve ortaokulun girişleri farklı taraftan. Ön ve arka bahçe birleştiği noktada duvarla ayrılıyor. Duvar yeni yapılmış gibi, ortasına yapılacak kapı da henüz takılmamış. Öğrenciler istedikleri gibi geçiyor. Sınıflar bir avlunun etrafında üç kat sıralanıyor. Hem sağ hem soldan merdivenler var. Ancak merdivenlerden biri pimapen kapılarla kapatılmış. İlkokul ve ortaokul sınıflarının birbirine geçişi engellenmiş.

Bahçelievler'deki Kuleli İlkokulu ve Ortaokulu tek binada değil. Aynı bahçe içindeki iki binanın biri ilkokul diğeri ortaokul. Binalar ayrı ama hem okul girişi hem de bahçeler ortak. Birkaç ay öncesine kadar bahçede ilkokul ve ortaokul öğrencilerini tel örgü ayırıyordu. Tel örgüler çıkarılmış ama direkleri hala duruyor. Bu iki okulun girişi yakında ayrılacak.

Öğretmenler odası iki parça

Maltepe'deki 50.Yıl Besim Kadırgan İlkokul ve Ortaokulu da ortak bahçeyi ve aynı girişi kullanıyor. Bahçe bölünmemiş, Ancak okulun içi tam ortadan camlı kapılarla bölünmüş durumda. Hatta öğretmenler odası bile ikiye bölünmüş. İlkokulun öğretmen odasına girince odanın ortasındaki kapı dikkat çekiyor. Kapının öteki tarafı ortaokulun öğretmenler odası. Asansör okulun ilkokul tarafında; görsel sanatlar, müzik ve teknoloji sınıfı ortaokul tarafında kalmış. İki okulda tam gün eğitim yapıyor. Ortaokul tam gün eğitim yabilmek için müzik, görsel sanatlar ve teknoloji sınıflarını derslik yapmak durumunda kalmış.

"Bina teke düşünce şartlar bozuldu"

Küçükyalı Kadir Rezzan Has İlköğretim okulu iki binadan oluşuyor. 4+4+4'ten sonra okulun bir binası ilkokul oldu, diğer binası imam hatip ortaokulu ve lisesi oldu. Velilere göre bir binalarının imam hatip ortaokulu olması ilkokulun da şartlarını olumsuz etkiledi. Aynı bahçedeki iki okulu önce tel örgü ile ayırdılar. Öğrenciler buralara tırmanınca tel örgülerin üstünü kontrplakla kapladılar.

"Yarı açık cezaevi gibi okul"

Velilerden Mehtap Kıncı okulun tel örgüler varken yarı açık cezaevi gibi göründüğünü belirterek şöyle konuşuyor:

"Okul

ilkokul olunca 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencileri civardaki ortaokul olarak dönüşen bir okula gönderildi. O okulun ilk dört sınıfı da bizim ilkokula geldi. Okul mevcutları arttı. Kütüphane, bilgisayar, fen laboratuvarları, müzik ve resim atölyeleri kapatıldı. Yetkililer nasılsa ilkokul olduğu için laboratuvara, atölyeye ihtiyaç olmadığını düşünüyor. Çok yanlış bir düşünce. Buralar alçıpanlara duvar örülerek sınıf yapıldı. Ancak bunlar havasız ve ufacık sınıflar. İki sınıfı bir kapı ayırıyor mesela. Sınıftan sınıfa geçiliyor. Bahçeyi iki okul kullandığı ve duvarla bölündüğü için oynanabilecek alan yeterli değil."

Tek binada üç okul

Kimi okullar ise eskisinde de karışık. Bunlardan biri de Bahçelievler'deki Kudret Saraçoğlu İlkokulu ve Ortaokulu. Okulun içinde tam üç okul var. 4+4+4 ile birlikte okulun 1. ve 2. sınıfları Kuleli İlkokula'na gönderildi. Ancak yer olmadığı için 3. ve 4. sınıflar okulda kaldı. İlkokul öğrencilerinin yanı sıra okulda ortaokul öğrencileri var. Çobançeşme İmam Hatip Ortaokulu öğrencileri de bu okulda. Okulun üçüncü katında imam hatip ortaokulunun idaresi ve sınıflarının bir kısmı var. İkinci katta da imam hatip sınıfları ve Kudret Saraçoğlu Ortaokulu'nun sınıfları bir arada. Sabahtan öğlene kadar ortaokul ve imam hatip ortaokulu öğrencileri öğleden sonra da ilkokul sınıfları okulda. Öğleden sonraları ders saatlerine göre bazen ilkokul ve ortaokul öğrencileri çakışıyor.

Anasınıfı öğrencileri öğretmen tuvaletini kullanıyor

Bu arada okulda bir de anaokulu var. Bir şube sabahçı, iki şube de öğlenci. Yani üç sınıf okul öncesi eğitimde. Anaokulunun 4+4+4'ten önceki şartları değişmemiş. Ne yemekhane ne de tuvaletleri var. Küçük çocuklar bir üst kattaki kadın öğretmenler tuvaletini kullanıyor. İsmini vermek istemeyen bir veli, 4+4+4'ten önce de kalabalık olan okulun yine kalabalık olduğunu söylüyor.

Öğrenciler çok erken girip geç çıkıyorlar

Eğitim Sen İstanbul 1 Nolu Şube Başkanı Barış Uluocak, yaşanan sıkıntıların yeterli fiziki imkanlar ve binalar olmadan aceleyle dönüşüm yapılmasından kaynaklandığını anlatıyor:

"Okulların ortak kullandığı laboratuvar, resim atölyesi gibi alanlar var. Okul ortadan bölününce ya da iki ayrı bina halinde olunca bu alanlar bir okulda kalıyor. 4+4+4'e geçilirken 6-14 yaşındaki çocukların bir arada olmalarının pedagojik sakıncalarına atıf yapılmıştı. Ancak 4+4+4 uygulama da bunu değiştiremedi. Bazı yerlerde ilkokul ve ortaokul aynı anda okulda olmasın diye çok erken derse başlayıp, çok geç okuldan çıkıyorlar..."

Şartlar öğrenciyi etkiliyor

Eğitim Reformu Girişimi Politika Analisti Işıl Oral da, 4+4+4'ün ciddi kapasite gerektiren bir değişiklik olduğunu, ancak okulların altyapısında eksikler bulunduğunu vurguluyor. Oral okulun sadece akademik bilginin depolandığı yer olmadığını belirterek, fiziksel eksikliklerin nelere sebep olduğunu şöyle anlatıyor:

"Sınıfın küçük olması, havasız olması, laboratuvar, atölyelerin olmaması öğrencinin başarısını da psikolojisini etkiliyor. Teneffüsler zaten kısa, bir de bahçeler bölünüp ufalıyor. Öğrencinin nefes alacağı alan olmuyor. Öğrenciler okuldan soğuyabiliyor. 4+4+4 süreç odaklı düşünüldü. Eğitim kaç yıl olsun, sürekli olsun derken çocuk odaklı düşünülmedi. Çocuk okulda mutlu mu, öğrenebiliyor mu? Geçen seneki 4+4+4 raporumuzda öğrencilerin başarısının düştüğü, akran zorbalığının arttığı gibi tespitlerimiz vardı. 4. sınıflar mezun olup ortaokula geçince okulları değişti, arkadaşları değişti. Olumsuz etkilendiler. Bu sene bir de müdürler değişti. Değişim üzerine değişim. "

Yıldız: Olumsuz bir tablo yok

İstanbul İl Milli Eğitim Müdürü Muammer Yıldız ise olumsuz bir tablo olmadığını vurgulayarak şöyle konuşuyor:

"4+4+4'e geçilmesinin tek gerekçesi binaları ayırmak değildi ki. Müfredat değişti, program değişti... Bazı binaları iki kez kullanıyoruz, hem ilkokul hem ortaokul olarak. Sabahçı, öğlenci olarak. Kimi yerleşim yerlerinde az öğrenci olduğu için, köy okullarında mesela bina iki kez kullanılıyor. Uzun vadeli olarak yapılacak yeni okul planlarında, öğrenci nüfusu, okulların ihtiyaçları göz önüne alnıyor. Hem ilkokul hem ortaokul olan okulların bulunduğu bölgeye yeni okul yapıldığında şartları değişimiş oluyor. İhtiyaçlar göz önüne alınarak planlama yapılıyor."

Umay Aktaş Salman / Al Jazeera Türk