ÖSYM ve Milli Eğitim Bakanlığı başta olmak üzere düzenlenen merkezi sınavlarda her defasında yeni skandallar yaşanması sıradanlaştı. Sürekli değişen eğitim sistemiyle birlikte neredeyse insan hayatının tek belirleyicisi haline gelen sınavlarda da her yıl yapılan değişiklikler tam bir kafa karışıklığı yarattı. Ancak bu da yetmezmiş gibi kopya, şifre, yanlış soru sorulması, soru kitapçıklarının çalınması, bazen sınav sırasında internete düşen soruların artık 'resmen' açıklanmaması, kaybolan ya da hatalı sınav evrakları, yanlış hesaplama, yetersiz kadrolaşma iddiaları ile sınav yapan kurumlar neredeyse her defasında 'çakmaya' başladı.

ÖSYM'YE KİM, NASIL İNANIR?

Türkiye 'de sınav denince ilk akla gelen adres olan Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) 1974'teki kuruluşundan bu yana başta üniversite giriş sınavları olmak üzere her neslin hayatında belirleyici oldu. Ülke çapında merkezi olarak sınav yapmanın yükümlülüğünü üstlenme noktasında uzun yıllar boyunca çok da tartışılmadı. Gerek sınavlarda sorulan sorular, gerekse açıklanan sonuçlar genel olarak kabul gördü. Hatalı olduğu iddia edilen sorular ya da evrak hataları gündeme geldiğinde de bu çok önemli bir iddia olarak görüldü ve ÖSYM'nin doyurucu bir açıklama yapması beklendi. Bu açıklamalar da genellikle kabul gördü. 2010 öncesinin en büyük iki skandal ise 1999'da ÖSS, 2009'da ise KPSS sınav sorularının çalınmasıydı. Her iki sınav da iptal edildi.

2010'dan bu yana ise hem düzenlediği sınav sayısı hem de hayatlarına karar verdiği insan sayısı katlanarak artsa da ÖSYM, 'inandırıcı olma' konusunda beklentiyi en aza indirmiş görünüyor. Zira ÖSYM kurulduğundan bu yana yaklaşık 120 bin aday çeşitli gerekçelerle itiraz ederken, söz konusu itirazların yüzde 77'si 4 yıl önce kurumun başına geçen ÖSYM Başkanı Prof. Dr. Ali Demir döneminde yaşandı.

MİLLİ EĞİTİM DE ÖSYM İLE YARIŞIYOR!

Milli Eğitim Bakanlığı da ÖSYM ile birlikte en çok sınav yapan kurum. Bakanlık temel eğitimden ortaöğretime geçiş sınavları dışında ehliyetten mesleki değerlendirmeye kadar her yıl yaklaşık 50 farklı sınav yapıyor. Ancak MEB'in sınav 'başarısı' da ÖSYM'den geri kalmıyor! Son olarak TEOG sınavında yaşanan ve kopya gerekçesiyle yüzdelik dilimlerin yeniden belirleneceği açıklaması milyonlarca öğrenci ve veliyi sarstı. Ancak ilginç bir şekilde bu durum da neredeyse 'normalleşmiş' görünüyor. Eskiden bir tek soru nedeniyle günlerce süren tartışmalar yürüten basının ve siyasilerin de ilgisi azaldı.

Tüm bu sınav başarısızlıklarının arkasında ise aslında 'kopya çekerek' de olsa yanıtlamaya çalışılmayan tek soru var: İnanılır, şeffaf, kesin ve tartışılmaz sınavlar nasıl yapılacak?

Sınav: Skandal!

2010'dan bu yana öne çıkan sınav skandalları:

- 2010 KPSS (Kamu Personel Seçme Sınavı) Eğitim Bilimleri sınavında 500 aday, tüm soruları bilerek, tam puan aldı. Ancak bir önceki yılın sınavında tam puan alan aday çıkmamıştı. 500 kişinin birden tam puan alması soruların sınav öncesi çalındığı iddialarına neden oldu. Sınav birincileri arasında evli çiftler, kardeşler ve arkadaşlar olunca YÖK sınavın kısmen iptaline karar verdi. Eğitim Bilimleri Sınavı 40 gün sonra yeniden yapıldı. Ancak bu süreçte ÖSYM Başkanı Ünal Yarımağan görevinden istifa etti. Yerine Ali Demir geldi.

- 2010 SBS'de bazı öğrencilerin okul başarı puanının yanlış hesaplanması nedeniyle tüm sıralama değişti.

- 2011 Yükseköğretime Geçiş Sınavı'nda (YGS) 'şifre' olduğu ortaya çıktı. ÖSYM Başkanı Ali Demir önce reddetti sonra, "Şifre var, kopya yok" dedi. Sınav sonuçları tüm bu tartışmaların gölgesinde açıklandı. ÖSYM, şifreleme yoluyla çözülebilen kitapçıkların adaylara hiç dağıtılmadığını açıkladı. ÖSYM Başkanı, adaylara tek tek mektup yazarak, bunu bizzat bildirdi. Aynı sınavda bazı öğrencilerin puanları yanlış hesaplandı ve Diyarbakır'daki bir öğrencinin cevap anahtarı kayboldu.

- 2011 Lisans Yerleştirme Sınavı'na (LYS) Manisa'dan katılacak olan Ebru Pınar YGS sonuçlarının açıklandığı ilk gün internetten başarısız olduğunu öğrendi. İkinci gün girdiğinde ise "LYS'ye girebilir" sonucunu gördü. ÖSYM'nin internet sitesinden kendi adına aynı sınav için çıkan her iki sonucun da çıktısını aldı. Benzer bir olay da Bursa'da yaşandı. Bursa'dan sınava giren Ece Akyüz isimli öğrencinin sınav sonuç formunda aldığı puan 133 olarak görünüyordu ve 'LYS'ye giremez' notu vardı. Hastanede lösemi tedavisi gören genç kız, sonucu öğrenince sinir krizi geçirdi. Bir gün sonra ÖSYM ile görüşüldü ve tekrar bir sonuç formu alındı. Bu kez durum farklıydı. Sonuç formunda Ece Akyüz'ün 427 puan aldığı ve LYS'ye girebileceği yazıyordu.

- Yine 2011 YGS'de ÖSYM, bazı adayların sınav sonucu ve başarı sıralamasını aynı hesapladı. Denizli Çivril'de ortaya çıkan Kadriye Yöndem ve Ömer Çetinkaya adlı adayların eşit ağırlık YGS-5 puanlarının ve YGS-5 başarı sırasının aynı olduğu görüldü. Buna göre farklı netler yapan her iki adayın YGS-5 puanları 385.788 ve YGS-5 başarı sıraları da 0048656 olarak hesaplanmıştı!

- 2011'de 9 bin 750 başpolis kadrosu için açılan sınava 50 bin aday katıldı. 'Yerel kontenjan' uygulanınca bir ilde '40 net' yapan sınavı kazandı, başka bir ilden 70 nete imza atanan 'başarısız' oldu.

- 2011 ALES'te İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi'ndeki sınav, hatalı kitapçık gelmesi nedeniyle geç başladı, Manisa'dan yedek kitapçıklar getirilince, sınav yapılabildi.

- 2011 yurtdışı yükseköğretim diplomaları denkliği için seviye tespit sınavında, 100 sorudan 75'i önceki yılın soruları olduğu için iptal edildi.

- 2012'de 1589 kişinin katıldığı avukatlıktan yargıçlığa geçiş sınavında AKP Merzifon belediye meclis üyesi karı koca, birinci ve ikinci olarak kazandı. Bir başka evli çift de sınavın 16 ve 17'incisi oldu.

- 2012 KPSS'de 2. oturum devam ederken iki farklı kaynaktan sabah oturumunda sorulan sorular internete düştü.

- Sapanca'da 2013 SBS'ye giren bir öğrencinin soru kitapçığı ve cevap kağıdı çöp kutusunda bulundu.

- Yine 2013 SBS'de Mersinli Gizem Gül Türkkan'ın ilk sonucu açıklandığında sistemde 485.291 olan SBS puanı sonradan 337.291'e düştü.

- Ankara 18. İdare Mahkemesi, Milli Eğitim Bakanlığı'nın 2013'te son kez 8. sınıflar için yaptığı Seviye Belirleme Sınavı'nın (SBS) yürütmesini durdurdu. SBS yabancı dil testinde 718 adayın sonuçlarının yanlış hesaplanması üzerine yapılan başvuruyu değerlendiren 18. İdare Mahkemesi kararında, "Seviye Belirleme Sınavı'na katılan 1 milyon 112 bin 604 öğrenci için dava konusu işlemin uygulanması halinde telafisi güç ve imkansız zararların oluşabileceği tartışmasızdır" denildi.

- Milli Eğitim Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü'nün birlikte düzenlediği 2013 Komiser Yardımcılığı Sınavı'ndaki soruların önceden bazı kişilere verildiği, sınav salonlarına soru kitapçığı kutularının açılmış olarak getirildiği, süreye uyulmadığı iddiaları gündeme geldi.

- Zonguldak'ın Ereğli İlçesi'nde, Kandilli Anadolu Sağlık Meslek Lisesi'ni bitiren ve 2014-2015 eğitim sezonunda sınavsız ön lisans programına yerleşmek isteyen 39 öğrenci, ÖSYM'de okulun tür kodunun farklı yer alması nedeniyle bu haktan yararlanamadıklarını açıkladı.

- Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş Sistemi'nin (TEOG) ilk dönem sonuçları açıklandı. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinden muaf gayrimüslim öğrenciler e-okul sistemine 'G' yani "Sınava girmedi" diye kodlanıp sıfır almış gibi işlem gördüler ve 33.34'e varan puan kaybı yaşadılar.

- Milli Eğitim Bakanlığı, Danıştay kararı üzerine TEOG 2014 birinci ve ikinci dönem ortak sınavlarda kopya tespiti nedeniyle bütün öğrencilerin yüzdelik dilimlerinin yeniden hesaplandığını açıkladı.