Sosyal Güvenlik Kuruluşları

a) Mevcut Durum

Sosyal güvenlik kuruluşları kapsamında SosyalGüvenlik Kurumu (SGK), Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) ve İşsizlik Sigortası Fonu yer almaktadır. Sosyal güvenlik kuruluşları gelir-gider dengesine, İŞKUR’un sadece yatırımı dahil edilmekte olup İşsizlik Sigortası Fonu dengesi ayrı bir tabloda gösterilmektedir.

TABLO I: 46- Sosyal Güvenlik Kuruluşları Gelir-Gider Dengesi

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

(3) İŞKUR’un sadece yatırım harcaması dahil olup gelir-gider farkının değişmemesi amacıyla toplam gelire yatırım bedeli kadar ekleme yapılmıştır.

(4) Faturalı ödemeler, ek karşılıklar, devlet katkısı, emeklilere yapılan ek ödeme, prim teşviklerinden kaynaklanan transferler ve prim ödeme gücü olmayanların GSS primleri dahil edilmiştir.

2013 yılında cari prim gelirlerinin artmasının yanı sıra prim ödeme gücü olmayanların önceki yıllara ait Genel Sağlık Sigortası (GSS) primlerinin dönem içerisinde tahsil edilmesi SGK dengesini olumlu etkilemiştir. Buna karşın, tedavi harcamalarının yükselmesi, emekli aylıklarına ilişkin intibak düzenlemesinin sigorta ödemelerini artırması, prim ödeme gücü olmayanların GSS primleri için yapılan transferlerdeki artış ile prim gelirlerindeki yükselmeye paralel olarak devlet katkısı ve teşviklerden kaynaklanan transferlerin artması nedeniyle SGK’ya yapılan bütçe transferlerinin GSYH içindeki oranı yükselmiştir. Bunun sonucunda, 2013 yılında sosyal güvenlik kuruluşlarına yönelik bütçe transferlerinin GSYH içindeki payının bir önceki yıla göre 0,1 puan artarak yüzde 4,6 seviyesine ulaşması beklenmektedir.

2013 yılında bütçeden sosyal güvenlik kuruluşlarına faturalı ödemeler, ek karşılıklar, devlet katkısı, emeklilere yapılan ek ödeme, prim teşviklerinden kaynaklanan transferler ile prim ödeme gücü olmayanların GSS primleri dahil olmak üzere 71,9 milyar TL transfer yapılacağı tahmin edilmektedir.

İşçi, esnaf ve çiftçi emekli aylıkları, 2013 yılı Ocak ayında yüzde 4,14, Temmuz ayında ise yüzde 4 oranında artırılmıştır. Memur emekli aylıkları ise, 2013 yılı Ocak ayında yüzde 3,14, Temmuz ayında ise yüzde 4 oranında artırılmıştır.

14/08/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan kamu görevlileri ile yapılan toplu sözleşme hükümlerine göre memur maaşlarının 2014 yılı Ocak ayında brüt 175 TL, 2015 yılının Ocak ve Temmuz aylarında ise yüzde 3 oranında artırılması, ayrıca oluşması halinde enflasyon farkı ödenmesi kararlaştırılmıştır. Memur emekli aylıklarının artışında mevcut mevzuat hükümleri gereği memur maaşlarındaki artışlar dikkate alınacaktır.

Sosyal güvenlik prim gelirlerini etkileyen en temel parametrelerden biri olan asgari ücret, 2013 yılı Ocak ayında yüzde 4,05 oranında artışla brüt 979 TL’ye, 2013 yılı Temmuz ayında ise yüzde 4,38 oranında artışla brüt 1.022 TL’ye yükseltilmiştir.

25/02/2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6111 sayılı Kanunla, 2010 yılı Kasım ayı ve önceki aylara ilişkin SGK prim alacaklarının yeniden yapılandırılması düzenlenmiştir. Yapılandırma kapsamında 2013 yılına ilişkin 1,8 milyar TL gelir elde edilmesi beklenmektedir.

19/01/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6385 sayılı Kanunla 01/09/2013 tarihinden geçerli olmak üzere; daha önce işin tehlike sınıfına göre sigortalının prime esas kazancının yüzde 1’i ila yüzde 6,5’i oranları arasında değişen kısa vadeli sigorta kolları prim oranı yüzde 2 olarak değiştirilmiştir.

5084 sayılı Kanun kapsamında sağlanan sigorta primi işveren desteği uygulaması 31/12/2012 tarihinde sona ermiştir. 29/05/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6486 sayılı Kanunla 01/01/2013 tarihinden geçerli olacak şekilde bölgelere göre farklılaşabilecek sigorta primi işveren desteği getirilmiştir. Bu kapsamda prime esas kazanç alt sınırı üzerinden altı puana kadar prim teşviki getirilmiş ve sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksini dikkate almak suretiyle ilave puan uygulanacak illeri ve uygulama süresini belirleme konusunda Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Bu çerçevede 14/07/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2013/4966 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla, 51 ili kapsayan üç farklı bölge oluşturulmuş, illerin bulunduğu bölgeye göre 2016 ila 2018 yılları sonuna kadar değişen sürelerde prim teşviki uygulamasından faydalanma esası getirilmiştir.

Hizmet akdiyle çalışanlar için prim teşvikleri kapsamında merkezi yönetim bütçesinden SGK’ya 2012 yılında 5,5 milyar TL transfer yapılmış olup, 2013 yılında 7,6 milyar TL transfer yapılması beklenmektedir.

2012 yılında SGK ilaç ve tedavi harcamaları, sırasıyla 14,3 milyar TL ve 29,2 milyar TL’ye ulaşmıştır. 2013 yılında ise, SGK ilaç ve tedavi harcamalarının sırasıyla 15,5 milyar TL ve 33,7 milyar TL olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.

24/03/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Sağlık Uygulama Tebliğiyle, bazı ilaçlarda kamu iskonto oranları düşürülmüştür.

Kayıt dışı istihdamın önlenmesine ilişkin uygulamalar kapsamında 2012 yılında 148 bin çalışan, 228 bin emekli ve 16 bin işyerinin, 2013 yılının ilk yedi ayında ise 94 bin çalışan, 7 bin emekli ve 12 bin işyerinin tescilsiz olarak faaliyette bulunduğu tespit edilmiştir.

2013 yılında GSYH’ya oran olarak İşsizlik Sigortası Fonu prim gelirlerinin yüzde 0,36, faiz gelirlerinin yüzde 0,30, Fona yapılan devlet katkısının ise yüzde 0,12 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu çerçevede, Fonun toplam gelirlerinin GSYH’nın yüzde 0,79’u seviyesinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

Fonun 2013 yılı toplam giderlerinin 3,8 milyar TL’lik tutarla GSYH’nın yüzde 0,24’üne ulaşması beklenmektedir. 2013 yılının ilk dokuz ayında aylık ortalama 226 bin kişi işsizlik ödeneği almış olup 2013 yılı işsizlik ödeneği giderlerinin 1,3 milyar TL düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

TABLO I: 47- İşsizlik Sigortası Fonu Gelir-Gider Dengesi

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

(3) İşsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği ve ücret garanti fonu giderleri dahil edilmiştir.

(4) İşsizlik Sigortası Fonunun GAP kapsamındaki yatırımlar öncelikli olmak üzere ekonomik kalkınma ve sosyal gelişmeye yönelik altyapı yatırımlarının finansmanı için merkezi yönetim bütçesine yapılacak transfer rakamı bu kalemde gösterilmektedir.

2009-2012 döneminde İşsizlik Sigortası Fonundan ekonomik kalkınma ve sosyal gelişmeye yönelik altyapı yatırımlarının finansmanında kullanılmak üzere merkezi yönetim bütçesine 11,5 milyar TL aktarım yapılmıştır.

2013 yılında toplam Fon varlığının 69,7 milyar TL’lik tutarla GSYH’nın yüzde 4,5’ine ulaşacağı tahmin edilmektedir.

b) 2014 Yılı Hedefleri

Asgari ücretin 2014 yılı Ocak ve Temmuz aylarında yüzde 3 oranında, Devredilen SSK ve Devredilen Bağ-Kur emekli aylıklarının ise önceki altı aylık enflasyon tahminine göre Ocak ve Temmuz aylarında sırasıyla yüzde 2,85 ve yüzde 2,36 oranında artırılması öngörülmüştür.

2014 yılında sosyal güvenlik kuruluşlarının toplam gelirlerinin 174,4 milyar TL, toplam giderlerinin 196 milyar TL ve gelir-gider açığının 21,6 milyar TL olması öngörülmüştür. GSYH’ya oran olarak, gelirlerin yüzde 10,15, giderlerin yüzde 11,40 ve açığın yüzde 1,26 olması hedeflenmiştir.

2014 yılında SGK’ya faturalı ödemeler, ek karşılıklar, emeklilere yapılan ek ödeme, devlet katkısı, prim teşviklerinden kaynaklanan transferler ile prim ödeme gücü olmayanların GSS primi de dahil olmak üzere toplam 77 milyar TL tutarında ve GSYH’nın yüzde 4,48’i oranında bütçe transferi yapılması öngörülmektedir.

2014 yılında İşsizlik Sigortası Fonunun prim gelirinin GSYH’nın yüzde 0,36’sı, faiz gelirinin GSYH’nın yüzde 0,32’si, Fona yapılan devlet katkısının ise GSYH’nın yüzde 0,12’si oranında gerçekleşmesi hedeflenmektedir. Fonun toplam giderlerinin GSYH’nın yüzde 0,25’i oranında gerçekleşmesi beklenmektedir. Böylece, 2014 yılında toplam Fon varlığının 79,3 milyar TL ile GSYH’nın yüzde 4,6’sına ulaşması hedeflenmektedir.(Sgk Rehberi)