Sosyal güvenlik reformuyla ilgili yeni tartışılan model, 11 milyonu aşkın insanın kaderini etkileyecek. Sosyal güvenlik reformunun en önemli ayağı olarak uygulamaya giren ‘genel sağlık sigortasının’ zorunlu olmaktan çıkarılarak ‘isteğe bağlı olması’ tartışılıyor. Eğer bu öneri kabul edilirse gelir testi yaptırarak sisteme dahil olan 11.2 milyon kişi isteğe bağlı olarak sağlık sigortalı olacak. Genel sağlık sigortası isteğe bağlı sigortalılığa çevrilirse; sosyal güvenlik reformunun en önemli düzenlemelerinden biri yaşama geçtikten sadece 1.5 yıl sonra değiştirilmiş olacak.

Geçen yıl itibariyle uygulamaya giren ve halen uygulamada olan sisteme göre, zorunlu olarak sigortalı olan Bağ-Kur, SSK ve Emekli Sandığı kapsamında olanlar dışında kalanlar da genel sağlık sigortası kapsamına alınıyor. Bunun için de öncelikle gelir testine giriliyor. Test sonucunda kişi başı geliri asgari ücretin üçte birinden az olduğu belirlenenlerin genel sağlık sigortası primleri devlet tarafından ödeniyor.

Tekrar geriye dönelim

Teste girmeyenlerin ise otomatikman genel sağlık sigortası primi yükümlülüğü oluşuyor. Geçen yıl ilk kez yapılan testler sonucunda daha önce yeşil kartlı olan 8 milyonu aşkın kişinin primlerinin devlet tarafından ödeneceği açıklandı. Bunun dışında kalan öğrencilerin ve işsizlerin de aralarında bulunduğu 3 milyonu aşkın kişi içinse, farklı seviyelerde sağlık sigortası ödeyerek sigortalı olma dönemi başladı. Sistem Türkiye ’deki tüm yurttaşların sağlık sigortalısı olması uygulamasını da başlatmış oldu.

Ancak sistemin başlangıcında yaşanan aksaklıklar eleştirilerin hedefi oldu. Bu eleştirilerden sonra, “Sistem geriye dönsün, genel sağlık sigortası isteğe bağlı olsun” tartışmasının bürokrasi içinde başladığı öğrenildi. Buna göre, geçmişte olduğu gibi SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı bünyesindekiler için genel sağlık sigortası zorunlu olacak, kalanlar için isteğe bağlı olacak. Genel sağlık sigortasında isteğe bağlılık esası getirilse de primleri devlet tarafından ödenen ve eskiden yeşil kartlı olan 8 milyon kişinin durumlarında bir değişiklik olmayacağı ve onların devam edeceği öngörülüyor. Bu durumda isteğe bağlılık koşulu, 3 milyonu aşkın insan için belirleyici bir düzenleme olacak.

Başvuru yapmayan sistem dışında kalacak

Genel sağlık sigortalılığının isteğe bağlı olması durumunda ise, sigortalı olarak bir işte çalışmayan 11.2 milyon kişi etkilenecek. Bu rakamın 8 milyonunun primleri devlet tarafından şu anda ödeniyor. Yeni sistemde de, 8 milyon kişinin başvuru yapması ve primlerinin devlet tarafından ödenmesi talebinde bulunması bekleniyor. Geriye kalan 4 milyona yakın kişi ise, eğer başvuru yapmazsa genel sağlık sigortasının dışında kalacak.

Her durumda sisteme girilmeli

1 Ocak 2012’de uygulamaya giren sisteme göre, SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’na göre sigortalı olanlar otomatikman sağlık sigortası kapsamına da alınıyor. Bunun dışında kalan herkesin de sisteme entegre olması zorunluluğu var. Bunun içinse, illerde yapılan gelir testine girmek gerekiyor. Gelir testinde eğer aile içindeki bireylerin kişi başı gelirlerinin asgari ücretin üçte birinden az olduğu belirlenirse, devlet ‘Bu kişilerin sağlık sigortası primlerini ödeme’ yolunu seçiyor. Geliri bu rakamın üstünde olan kişiler içinse, farklı oranlarda prim ödeme zorunluluğu getiriliyor.

Yıllar itibariyle sosyal güvenlik kapsamı

2003 48.094.450

2004 50.138.617

2005 52.391.314

2006 54.667.326

2007 56.423.907

2008 57.338.454

2009 58.591.574

2010 61.506.194

2011 64.088.819

2012 62.899.043

2013 62.782.772

Sigortalılık türüne göre sosyal güvenlik kapsamı (2013)

4/a

37.006.944

4/b

15.057.757

4/c

11.211.536

*Yeşil kartlılar, 2012 yılından itibaren gelir testi yaptıranlar kategorisine dahil oldu.