20. Yüzyıl'ın ikinci yarısından itibaren ABD’de siyahilerin  İslam’a girmeleri ve özgürlük mücadelelerinde kilit rol oynayan Malcolm X, bundan tam 48 yıl önce düzenlenen bir suikastle şehit edildi.

19 Mayıs Mayıs 1925’de Nebraska’da yedi çocuklu siyahi bir ailenin dördüncü çocuğu olarak dünyaya gelen Malcolm X,  48 yıl önce, 21 Şubat 1965, ortaya atılan iddialar ve cezalar verilmesine rağmen nedeni hala karanlıkta kalan bir şekilde göğsüne aldığı 16 kurşunla katledildi.

MALCOLM X’İN PAN AFRİKANİST BABASI

Baba Malcolm’un bir Baptist papazı olarak, ki o dönemlerde Hristiyan olan siyahların bulunduğu mezhep, Trinidadlı  ünlü Pan-Afrikanist Marcus Garvey’in kurduğu Dünya Zenci Hareketi’nin de destekçilerinin arasında olması Malcolm X’in hayatında siyahi bilince yönelik ilk adımdı.

Klu Klux Klan’ın ölüm tehditleriyle karşı karşıya kalınması Malcolm ailesini ABD içinde sürgün hayatına zorladı. Malcolm ailesi  Nebraska’dan sırasıyla Milwaukee, Wisconsin ve Michigan’a gitti. 1931’de Malcolm X,  babasını kaybetti.  Malcolm X o gün kayıtlara sadece bir kaza olarak geçen babasının ölümünü, klu Klux Klan gibi beyaz ırkçısı örgütün üyeleri tarafından gerçekleştirilen insanlık dışı bir katledilme olarak düzeltir.

BİLİNCE İLİŞKİN ACI HATIRA

Michigan’da ilk öğretimine başlayan Malcolm, junior High School’da önemli başarılar kaydederek okulun gözde öğrencisi olmuştur. Malcolm bugünlere ilişkin Bruce Perry’nin editörlüğünde yayınlanan The Last Speeches’de  (Son Konuşmalar) okul öğretmeninin kendisine gelecekte ne olmak istediğini sorduğunda , verdiği ‘avukat’ cevabının ardından öğretmeninin ‘Bir zenci için daha gerçekçi bir hedef değil’ dediğini aktarır.

MEDRESE-İ YUSUF’A DÜŞÜŞÜ

Malcolm istediği hedefe beyazların uygun gördüğü işler dışında ulaşamayacağını anladığından ve okulda kendisini hedef alan  aleni sözel tacizler dolayısıyla okul hayatına devam edemez ve 1941’de Boston’a taşınır. Sokaklarda tutunmaya çalışan Malcolm, 12 Ocak 1946’da hırsızlıktan dolayı yakalanır, 10 yıl mahkumiyet alır ve 27 Şubat’ta Charleston Eyalet Hapishanesi’ne gönderilir.

Malcom’un hayatında önemli noktalarından birisi de hapishaneydi. Hırsızlık işlerinde başarısız olup hapishanede de parasız kalan Malcolm, tanrıya ve İncil’e küfrediyordu.  The Last Speeches’de  (Son Konuşmalar) Hapishanede Malcolm kendisine tanrı hakkında ileri geri konuşmaması öğütleyen Bimbi ( John Elton Bembry ) adında iyi bir hatiple tanıştı. Kitap okumaya o’nun telkinleriyle başladı.

ELİJAH VE NATİON OF ISLAM’LA TANIŞMASI

1948 yılında Concord Hapishanesi’ne nakledilen Malcolm’a küçük ağabeyi Philbert’in ‘Nation of Islam’ı anlatan mektubu gelir. Mektupta ağabeyi Malcom’a ‘Afrikalıların kendisine en yakın dini bulduğunu’, diasporadaki Afrikalıların altında toplanacağı yeni bir örgütün doğduğunu bildiriyordu. Bruce Perry’nin kitabına göre  ilk olarak ağabeyinin mektubundan etkilenmeyen Malcolm daha sonra kardeşi Reginald’ın hapishanede kendisini ziyaret etmesi ünlü liderin hayatındaki en önemli anlarından birini teşkil ediyordu. Kardeşi Malcolm’a ‘"Malcolm sakın domuz eti yeme ve sigara içme artık. " uyarısından sonra önceki adetlerini bıraktı. Malcolm X hapishanede okumalarını devam ederek hatrı sayılır bir kütüphane oluşturmuş ve Nation of Islam örgütü lideri Elijah Muhammed ile mektuplaşmaya başlar. Elijah Malcolm’a beyazlara karşı bir bilincin önemli bir kilometre taşı olur. Elijah Muhammed ABD’nin yüz milyonlarca siyahı nasıl köleleştirdiğini anlatır ve siyahların neler yapması gerektiği üzerinde durur.

MAHKUMLUKTAN HATİPLİĞE

Malcolm 1952 yılında 7 yıldır kaldığı cezaevinden çıkarak Detroit’te kalan kardeşinin yanına gitti, kardeşi Malcom’a namaz kılmayı  öğretir. Malcolm Elijah Muhammed’in direktifi doğrultusunda soyadını ‘X’ olarak değiştirir. Elijah Muhammed, o dönemde tüm siyahlara güncel olan soyadlarının ABD tarafından verildiğini Afrika'ya ait olduklarını imlemek  için bu soyadı kullanmaları gerektiğini söyler.

Malcolm, Elijah Muhammed’in kurduğu ‘Nation of Islam’ örgütlenmesi içerisinde hızla yükselerek vaiz olmuş, siyahların çokça rağbet ettiği iyi bir hatip olmuştu.

SAHİH İSLAM VE YENİ BİR AD

Malcolm’un örgüt içerisindeki yükselişi ve ABD başkanı Kennedy’nin suikasti ile ilgili demeci ve Elijah Muhammed’in İslam’a ilişkin sahih olmayan düşünceleri örgüt ile Malcolm’un arasını açtı. Uzun bir süre Nation of Islam içerisinde bulunan Malcolm X örgütten ayrılmama kararı alarak Muslim Mosque, Inc.ve Afro-Amerikan Birliği Örgütü’nü kurdu. 

Ölümünden bir yıl önce Malcom X’in hayatı hem şahsi hem de siyahi tecrübe adına önemli bir tecrübe elde edecektir. 13 Nisan 1964’te Malcolm X  Hac görevini ifa etmek üzere mukaddes beldeye gitmeyi düşünüyordu. Hacca gitmesi Malcolm X için bir çok kavramın değişmesinin başlangıcıydı. Mekke'den hanımına aynen şunları yazıyordu:

"İnanamayacaksın ama tenleri beyazdan daha beyaz olan insanlarla aynı bardaktan su içtim ve aynı tabaktan yemek yedim. Hepimiz bir kardeştik. Ben artık ırkçı bir Müslüman değilim. Gerçek peygamberimiz olan Hz. Muhammed ırkçılığı yasaklamıştır."

Malcolm X Hacc görevini ifa ettikten sonra Pan-Afrikanist politikalar kapsamında Nijerya, Gana, Fas ve Cezayir'i ziyaret etti.

Malcolm X ABD’ye döndükten sonra yaptığı basın açıklamasında adını El-Hac Malik El-Şahbaz olarak değiştirir. Malcolm X’in Hac görevini ifa etmesinden sonra söylemsel düzeyde değişiklikler de kendini hissettirir. Malcolm X artık siyah bilincin Müslüman bilince dönüştüğünün emareleri gösterdiği konuşmalarında ümmet kavramı ön plana çıkar. İslamî prensiplere uygun düşen fikri yapılanması 28 Haziran 1964 kurduğu Afro-Amerikalılar örgütünü de etkiler. Malcolm mücadelesine evrensel bir çerçeve oluşturarak Avrupa'daki diğer siyahların örgütleriyle temasa geçmek üzere Avrupa'ya gider. ABD’ye döndüğünde Şubat Cumartesi gece saat 24 civarında New York'a döner ve evine gider. Aynı gece saat 02. 45'te evinin ön camından içeri hem yangın çıkarıcı, hem de sis yapıcı bombalar atılır. Şiddetli bir patlamayla birlikte tüm evi alev ve duman kaplar. Malcolm X kendisini, eşini ve çocuklarını zorlukla dışarı atabilmiştir.

MALCOLM X’İN ŞEHADETİ

20 Şubat 1965 Pazar günü Malcolm X  konuşma yapmak üzere geldiği Manhattan’daki Audubon Ballroom konuşma salonunda  kendisine suikast düzenlenir ve Malcolm X 16 kurşun alarak ağır yaralanır. Kaldırıldığı Columbia Presbyterian Hastanesi’nde kan kaybından şehadete erişir.

Malcolm  X, onbinlerce insanın katılımıyla New York’ta bulunan Ferncliff  Mezarlığı’na defnedildi.