Merkez Bankası, Enflasyon Raporu’nun açıklanmasının ardından Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e hitaben bir mektup gönderdi.
Mektupta, “2024 yılı enflasyonu, hedef etrafında belirlenen belirsizlik aralığının belirgin şekilde üstünde gerçekleşmiştir” ifadesi kullanılırken, hizmet enflasyonundaki ataletin kira ve eğitim kalemlerinden kaynaklandığına dikkat çekildi.
Kira artış oranlarının belirlenmesinde gerçekleşen enflasyonun önemli rol oynadığı vurgulanarak, “Konut sektöründeki arz-talep koşulları da kira enflasyonunu artırmıştır” denildi.
TCMB’nin hükûmete ilettiği açık mektup ise şöyle ifade edildi:
1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu’nun 42. maddesine dayanarak, enflasyon hedefine ulaşılamadığında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB), hedeften sapmaların nedenleri ve alınması gereken önlemleri hükümete yazılı olarak bildirmesi ve kamuoyuna açıklaması gerektiği belirtiliyor. 2024 yılı enflasyonu, hedef etrafındaki belirsizlik aralığının üzerinde gerçekleşmiştir. Bu metin, enflasyonun hedeften sapmasının sebeplerini ve hedefe ulaşmak için alınan ile alınması gereken önlemleri açıklamaktadır.
2024 Yılında Enflasyonu Belirleyen Unsurlar
Tüketici enflasyonunun 2024 yılı seyrinde, geçmiş enflasyona endeksleme davranışının etkisi belirleyici olmuştur. Yıl boyunca enflasyon beklentileri düşüş eğilimi gösterse de yüksek seviyelerde kalmaya devam etmiştir. İlk yarıda görece güçlü olan talep koşulları, enflasyonun yukarı yönlü hareketine katkı sağlarken, yılın üçüncü çeyreğinden itibaren düşürücü yönde etkili olmuştur. Ayrıca, Türk lirasındaki reel değerlenme, enflasyondaki düşüşü desteklemiştir. Emtia fiyatları nisan ayına kadar yükseldi, ardından yılın geri kalanında genel olarak gerileme eğilimine girmiştir. Yılın başında artış gösteren üretici enflasyonu, yılın ilerleyen dönemlerinde azalmış ve üretici fiyatları üzerindeki baskılar hafiflemiştir. Yurt içi üretici fiyatları 2024’te yüzde 28,5 artmış, bu da TÜFE’de temel mal enflasyonunu sınırlayan bir unsur olmuştur. Tüm bu sebeplerle, 2023 yılı yüzde 64,8 ile tamamlanmışken, 2024 sonunda yıllık tüketici enflasyonunun yüzde 44,4 düzeyine gerilemesi beklenmektedir.
Tüketici enflasyonuna en büyük katkı hizmet fiyatlarından gelmiştir. Bazı hizmet sektörlerinde fiyat ayarlamaları, gerçekleşen enflasyona göre belli bir gecikme ile yapılmaktadır. Bu durum hizmet enflasyonu üzerindeki ataleti sürdürmektedir. Kira ve eğitim kalemleri bu kapsamda öne çıkmaktadır. Kira artış oranlarının belirlenmesinde gerçekleşen enflasyonun büyük önemi var. Ayrıca, konut sektöründeki arz-talep koşulları kira enflasyonunu artırmaktan kaçınamamıştır. Kira enflasyonu, diğer hizmet kalemlerinden hem seviye hem de atalet açısından ayrışmıştır. Eğitim hizmetleri, genelde yılda bir kez fiyat belirleyerek gerçekleşen enflasyona endeksleme eğilimini göstermektedir ve bu da enflasyonu yukarı çeken bir başka unsurdur. Özellikle yılın ikinci yarısında lokanta-otel, eğlence-kültür ve paket tur gibi talep koşullarına duyarlı hizmetlerde enflasyon daha ılımlı bir seyir izlemiştir.
Mal grubu enflasyonundaki geçmişe endeksleme davranışları görece az olmakla birlikte, hizmet enflasyonuna kıyasla daha düşük seyretmiştir. Nitekim, döviz kuru ve talep koşullarına duyarlılığı yüksek olan temel mal enflasyonu, başta dayanıklı tüketim malları olmak üzere daha ılımlı bir seyir göstermiştir. Ancak enerji ve işlenmemiş gıda kalemlerinde yüksek enflasyon seyretmiştir. Enerji grubundaki meskenlere yönelik 25 m3 bedelsiz doğal gaz uygulaması, enflasyonu 2023’te aşağı yönde etkilerken, uygulamanın sona ermesiyle 2024’te enflasyonu artırıcı yönde olmuştur. Bu baz etkisiyle, 2024’te enflasyonu bir önceki yıla göre artıran tek ana harcama grubu enerji olarak kaydedilmiştir.
Gıda grubunda, arz koşullarına duyarlılığı yüksek olan ve para politikasının etki alanı dışında kalan taze meyve ve sebze fiyatları, mevsim normallerinin üzerinde artış göstererek enflasyon gerçekleşmeleri ile beklentileri olumsuz etkilemiştir.
Para Politikası Stratejisi
TCMB, 2024 yılı süresince para politikası duruşunu aylık enflasyonun ana eğilimi ve enflasyon beklentilerini göz önünde bulundurarak belirlemiştir. Bu kapsamda, TCMB 2023 yılı sonunda yüzde 45 olan politika faizini, enflasyon görünümündeki bozulmayı dikkate alarak 2024 yılı mart ayında yüzde 50’ye yükseltmiştir. TCMB, nisan-kasım döneminde temkinli ve sıkı bir para politikası duruşunu koruyarak politika faizini yüzde 50 düzeyinde sabit tutmuştur.
Aralık 2024 ve ocak 2025’te politika faizi, 250’şer baz puan indirerek yüzde 45’e çekilmiştir. Bu karar, enflasyonun ana eğilimindeki iyileşme, fiyatlama davranışlarındaki olumlu gelişmeler ve enflasyondaki düşüşü destekleyici taleplerin etkisi ile alınmıştır.
TCMB, 2024 yılı boyunca, sıkı parasal duruşu desteklemek ve parasal aktarımın etkinliğini artırmak amacıyla çeşitli makroihtiyati politikalar hayata geçirmiştir. Türk lirası mevduatın payını artırmayı hedefleyen düzenlemeler ve KKM hesaplarından Türk lirası hesaplara geçiş hedefleri gibi adımlar, dönemde parasal aktarımın güçlenmesine katkı sağlamıştır.
Kredi büyümesini destekleyen düzenlemeler, aktarım mekanizmasını güçlendirmiş ve kredi talebindeki dalgalanmaların önüne geçilmiştir. Ayrıca, sadeleşme çerçevesinde menkul kıymet tesis düzenlemesi kaldırılmıştır. Likidite politikasına yönelik tedbirlerle de sistemdeki fazla Türk lirası likiditesi yönetilmiştir.
Para politikasındaki kararlı duruş; yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasındaki reel değerlenme ve enflasyon beklentilerindeki düzelme ile birlikte aylık enflasyonun ana eğilimini düşürmüş, böylece dezenflasyon süreci belirginleşmiştir.
TCMB’nin temel hedefi fiyat istikrarını sağlamak olup, para politikası bu doğrultuda şekillendirilecektir. Bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı politika faizi olmayı sürdürecektir. Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para politikası duruşu devam edecektir. Gelecek dönemde politika faizi, enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilimi ve beklentileri dikkate alınarak öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak şekilde ayarlanacaktır. Enflasyonda önemli bir bozulma öngörülmesi durumunda para politikası araçları etkili biçimde kullanılacak; kredi ve mevduat piyasalarında beklenmeyen gelişmeler yaşanması halinde ise parasal aktarım mekanizması ek makroihtiyati önlemlerle desteklenecektir. Ayrıca, likidite koşulları yakından takip edilerek sterilizasyon araçları etkin bir şekilde kullanılmaya devam edilecektir.
