Beyin göçü olgusunun başlıca nedenleri arasında hukuk düzeninin durumu, liyakat anlayışının eksikliği ve çalışma koşullarının yetersizliği öne çıkmaktadır.
Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Eren Ceylan, Prof. Dr. Orhan Arıkan, Prof. Dr. Özgül Yılmaz Tüzün, Prof. Dr. Raşit Çelik ve Doç. Dr. Ece Özdoğan Özbal tarafından gerçekleştirilen bir araştırmaya katılan yurtdışında yaşayan lisans ve üstü eğitim almış bireylerin yaklaşık yüzde 90’ı, Türkiye’deki hukuk düzeninin yetersiz olduğunu düşünmektedir. “Türkiye’de liyakate önem verilmiyor” diyenlerin oranı ise yüzde 85 olarak belirlenmiştir.
Prof. Dr. Eren Ceylan, Türkiye Özel Okullar Derneği tarafından düzenlenen bir eğitim sempozyumunda yaptığı sunumda, Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması (TIMSS) 2023 sonuçlarına atıfta bulunarak, Türkiye’deki 15 yaş grubunda üst yeterlik düzeyinde 50 bin öğrenci bulunduğunu vurguladı. Ceylan, “Bu çocuklara ne oluyor? Yurtdışına mı gidiyorlar? Bu soruların cevabını bulmak amacıyla beyin göçünün nedenlerini araştırdık,” ifadelerini kullandı.
“Beyin göçü” araştırmasında yurtdışında yaşayan lisans ve üstü eğitim almış kişilerle görüşüldüğünü belirten Prof. Ceylan, elde edilen sonuçları şu şekilde yorumladı: “Gidenlerin zihinleri ve fikirleri Türkiye’de kalıyor. Yüksek alım gücü için gitmiyorlar. Bu, son sıralarda yer alan bir neden. Onlar, hukukun işleyişi, liyakat anlayışı ve çalışma koşulları nedeniyle yurtdışına yöneliyor. ‘Türkiye’de liyakate önem veriliyor’ diyenlerin oranı sadece yüzde 6. Giden bireyler var ama biz eğitimciler, bu çocukları etkili bir şekilde yetiştirmeye devam etmeliyiz. Uluslararası diploma ve sertifika programlarının önemi büyük.”
‘TIKANMIŞLIK HİSSETTİM’
Araştırma kapsamında yurtdışında yaşayan Türkiye’nin “yüz akı” başarılı bireylerle de görüşmeler gerçekleştirildi. Bu bireylerin değerlendirmeleri dikkat çekiciydi:
- “Türkiye’ye dönersem, hayallerimi küçültmek zorunda kalırım ve daha düşük kalitede araştırmalar yapmam gerektiği düşüncesine kapıldım.”
- “Araştırma yaparken Türkiye’deki üniversitemde oluşturduğum laboratuvarımda 2007’den beri birçok engelle karşılaştım, tıkanmışlık hissettim.”
- “Burada da aşırı şekilde önüme çıkan fırsatlar yok ama Türkiye’de asla bulamayacağımı hissettim.”
TÜİK: BEYİN GÖÇÜ YÜZDE 2’YE ÇIKTI
Son yıllarda Türkiye’deki beyin göçü ile ilgili yapılan araştırmalar ve veriler, genç ve eğitimli bireylerin yurtdışına göç eğiliminde belirgin bir artış yaşandığını ortaya koyuyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) dün açıkladığı “2021-2023 Yükseköğretim Beyin Göçü İstatistikleri” de bu gelişmeyi gözler önüne serdi. TÜİK verilerine göre, Türkiye’de lisans mezunlarının (açık ve uzaktan eğitim hariç) beyin göçü oranı 2015’te yüzde 1.6 iken, 2023’te bu oran yüzde 2’ye yükseldi. Kadınlarda bu oran yüzde 1.6, erkeklerde ise yüzde 2.4 olarak belirlendi.
Figen ATALAY